به گزارش مجله خبری انرژی و نفت، بازار سازی تضمینی برای فروش نفت خام ایران از طریق صادرات خدمات فنی و مهندسی جهت نوسازی پالایشگاه‌های نیمه فعال کشورهای همسو و دریافت سهام در آن پالایشگاه‌ها از جمله سیاست‌هایی است که دولت سیزدهم برای خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی به اجرا گذاشته است.
به‌زعم کارشناسان این روش مزایای زیادی دارد، نخستین مزیت آن این است که ضمن عدم سرمایه‌گذاری کلان برای ساخت پالایشگاه‌ها از مزایای پرهیز از خام فروشی نفت بهره‌مند می‌شویم؛ همچنین مسئله دیگر این است که همکاری در این زمینه به افزایش گره اقتصادی و امنیتی کشور میزبان به ما منجر می‌شود و این موضوع به لحاظ استراتژیک برایمان منفعت دارد.
تاکنون این رویکرد فقط در ارتباط با ونزوئلا به کار گرفته شده است که به افزایش ۱۰ برابری فروش نفت ایران به این کشور از ۲۰ هزار بشکه در روز به ۲۰۰ هزار بشکه منجر شده است.
این رویکرد در ایران در حال توسعه است و به نظر می‌رسد کشورهایی همچون افغانستان، عراق، سوریه و لبنان نیز اهداف خوبی برای همکاری در عرصه پالایشگاه‌های فراسرزمینی برای تهران به شمار می‌روند.
«جواد سلیمان پور»، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با مجله خبری انرژی و نفت در خصوص ضرورت اجتناب از خام فروشی نفت و حرکت به سمت فرآوری آن اظهار کرد: به طور کلی ظرفیت تحریم‌پذیری فرآورده‌های نفتی نسبت به خود نفت بسیار پایین‌تر است؛ زیرا مصرف‌کننده‌ی نفت فقط پالایشگاه‌ها هستند که تعدادشان محدود و مشخص است اما مصرف‌کننده‌ی نهایی فرآورده‌های نفتی نامحدود هستند و تقریباً تمامی کشورهای جهان را شامل می‌شود. وقتی مشتریان تا این حد گسترده می‌شوند، امکان فروش نیز افزایش می‌یابد.
وی ادامه داد: امکان رهگیری فرآورده‌های نفتی سخت است؛ بنابراین تحریم آن هم مشکل می‌شود، البته نمی‌توان گفت فرآورده‌های نفتی تحریم ناپذیر هستند، به ویژه اگر در حجم بالا بخواهیم آنها را صادر کنیم و باید با کشتی انجام شود که قابلیت رهگیری آن افزایش می‌یابد، اما به طور کلی فرآورده‌های نفتی تحریم پذیری کمتری نسبت به نفت خام دارند.
این کارشناس اقتصادی گفت: مزیتی که پالایشگاه‌های فراسرزمینی می‌توانند برای کشور داشته باشند، بیشتر به نوع تعامل ما با آن کشورها بستگی دارد. به طور مثال، اگر قرارداد سهامداری داشته باشیم، همکاری مستحکم‌تری خواهد بود. به طوری که نفت را در کشور مقصد پالایش می‌کنیم و فرآورده‌ها را به فروش می‌رسانیم یا به داخل کشور می‌آوریم و در مدار مصرف داخلی قرار می‌دهیم، اما اگر نوع تعامل قرارداد اجاره یا همکاری باشد، ممکن است کشور میزبان بر اثر تحریم‌ها دیگر از ما نفت نخرد.
سلیمان پور خاطرنشان کرد: همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی استراتژی بسیار مهمی است که خیلی از کشورها با هدف بازار سازی برای فروش نفت خود از آن استفاده می‌کنند.
وی افزود: پالایشگاه‌های قدیمی‌تر به طور معمول برای پالایش نفت خاصی طراحی می‌شدند و خیلی از کشورها برای اینکه بتوانند بازار پایداری برای نفت خود پیدا کنند، اقدام به همکاری با دیگر کشورها در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در قالب قراردادهای سهامداری یا همکاری می‌کردند.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی به طور کلی سیاست درستی است و می‌تواند منافع کشور را برآورده کند، بیان کرد: باید توجه داشته باشیم که استفاده از این روش ظرفیتی دارد و در همان ظرفیت می‌توانیم از آن استفاده کنیم.
سلیمان پور گفت: به عبارت دیگر نمی‌توانیم همه نفت کشور را از این طریق به فروش برسانیم، برای اجرای این سیاست باید شاخص‌های متعددی را مدنظر داشته باشیم تا به نتیجه مطلوب برسیم. به طور مثال، همکاری ما در عرصه پالایشگاه‌های فراسرزمینی با کشورهایی باشد که تعامل سیاسی مطلوبی با ما دارند. همچنین باید بتوانیم در آن کشور شبکه‌ی فروش و بازاریابی فرآورده را ایجاد کنیم. به طور کلی باید مسائل فنی، اقتصادی، سیاسی و… را در نظر داشته باشیم.
وی در پاسخ به این سوال که آیا برای رفع مشکل ناترازی بنزین در کشورمان می‌توانیم به ظرفیت خروجی پالایشگاه‌های فراسرزمینی تکیه کنیم یا خیر، تصریح کرد: تاکنون در زمینه‌ی پالایشگاه‌هایی که در خارج از ایران قرار دارند، خیلی قوی عمل نکرده‌ایم. همان طور که می‌دانید تنها ۳۰ درصد از خوراک اولیه‌ی پالایشگاه‌ها تبدیل به بنزین می‌شود؛ بنابراین اکنون نمی‌توانیم زیاد به این گزینه امیدوار باشیم. مگر اینکه در آینده در حوزه پالایشگاه‌های فراسرمینی قراردادهای بیشتری با دیگر کشورها منعقد کنیم و بتوانیم از خروجی آنها در ارتباط با بنزین بهره ببریم.
این کارشناس اقتصادی در پایان تأکید کرد: البته ناترازی بنزین در کشور زیاد نیست و می‌توان با مدیریت مصرف موضوع را طی چند سال آینده کنترل کرد.
