برای مشاهده این مساله بغرنج کافی است هر کدام از ما نیمه های شب گذری به خیایان های شهرمان داشته باشیم و لامپ های روشن داخل و بیرون از جمله واحدهای تولیدی، مغازه ها، بانکها، پاساژها، مجتمع های اداری و غیر اداری را ببینیم که با اندکی تامل، نخستین پرسشی که در اذهان اهل فن شکل می گیرد این است که چرا این انرژی هدر برود؟ مشکل کار در کجاست؟ آیا نمی شود تدبیر اساسی برای حل این امر مهم کشور یافت.
همه می دانیم – بی بهره بودن از انرژی های نوین یک محرومیت اجتماعی است لکن عبور از مرز واقعی مصرف، زیانش افزون تر نداشتن انرژی است، الگوی مصرف انرژی و بهینه سازی آن یکی از متدهای جدید مدیریت در تولید، انتقال و توزیع است.
نگارنده نزدیک به ۲ دهه قبل در مطلبی تحلیلی در همین مورد این چالش اساسی کشور را یادآور شد و از مسوولان متولی امر خواست تا برای حل هدررفت این انرژی تدابیر ویژه ای اتخاذ کنند و که متاسفانه این مورد نگران کننده همچنان حل نشده است.
امروزه با توسعه شهرنشینی و هجوم سرسام آور مردم به عادات و رسوم شهری و تولید وسایل و استفاده از لوازم جدید در بخش های مختلف امورات زندگی، روند مصرف انرژی سرعت بالایی دارد.
هم اکنون سقف تولید انرژی کشور هر چه باشد، مصرف عمومی اختصاصی آن به گفته کارشناسان ذیربط چندین برابر کشورهای ژاپن و چین است که واقعا جای تاسف و تعجب دارد که چرا ملت ایران با داشته های موجود فرهنگی و تاریخی بی نظیر در جهان به جای این که در همه زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و… الگوی متعالی برای جوامع بشری باشیم در بسیاری از موارد در شرایط کنونی رتبه خوبی نداریم.
به گفته دست اندرکاران امر فرآیند تولید برق از منابع انرژی اولیه بدست می آید این مرحله پیش از تحویل برق به مصرف کننده نهایی باید در واحدهایی تولید و انتقال و توزیع برق مورد بررسی و کنترل دقیق قرار گیرد.
مقدار مصرف حداکثر برق کشور اکنون برابر آمار رسمی بیش از ۵۶ هزار و ۷۵۰ مگاوات براورد می شود در صورتی که برق تولیدی نیروگاهها حرارتی( بخار) برابر ۴۶ هزار و ۸۹۹ مگاوات می باشد؛ اگر بند ( ح) تبصره ۱۵ قانون بودجه و تنظیم بازار برق نباشد کاهش چشمگیر در برق کشور پیدا خواهد شد.
مهمترین وظیفه مصرف کنندگان در وضعیت موجود درک واقعیت های رابطه افزایش دمای متوسط آب و هوایی کشور با تولید توان برق است که بر اساس داده های آماری پژوهش های مربوط به ازای افزایش هر درجه سانتیگراد در بازه زمانی ۱۰ تا ۱۹ درجه معادل ۲۱۳ مگاوات به مقدار تقاضا برق افزوده می شود، این مقدار در محدوده دمای کشور ۲۰ تا ۳۴ درجه معادل یک هزار و ۵۴۲ مگاوات است.
یکی از مهمترین روش کنترل و کاهش مصرف برق افزایش تولید نیست بلکه کاهش و بهینه کردن مصرف و جلوگیری از ضایعات بی رویه آن نقش بسزایی در حفظ و نگهداری توان تولیدی برق می باشد.
اغلب مردم د بخش مختلف بر حسب عادت و به علت نداشتن اطلاعات کافی از تولید و انتقال انرژی و هزینه های سنگین آن و بویژه نگهداری سیستم تولید درصدد کاهش مصارف انرژی نیستند و با این سبک ، امورات زندگی خویش را تکراری می کنند.
روشنایی عمده ترین بخش مصرف نمودارهای خطی در مصرف انرژی الکتریکی در کشور است؛ بنابراین بر همگان فرض است که با کنترل دقیق و جلوگیری از مصارف غیر ضروری پرهیز نمایند.
کنترل تجهیزات قطع و روشنایی معابر و پارکها و … در مواقع غیر ضرور به اعتقاد متخصصان امر می تواند بار سنگینی از توان الکتریکی را آزاد کند، آزادسازی توان الکتریکی نیروگاه ها بدین معناست که مصرف بخار، گاز و آب برای تولید انرژی صرفه جویی می گردد و بالطبع هزینه های تعمیراتی در دستگاه های تولیدکننده کاهش خواهد یافت و ذخیره خالی برای تولید بیشتر جهت فروش آماده می شود.
حال باید پرسید چرا همه مردم به ویژه مدیریت کلان مربوط نسبت به خسارت های پنهان کلان مصرف برق در این اماکن بی تفاوت هستیم و آسیب های این بخش به سمع و نظر مردم نمی رسد؟و یا اگر می رسد چرا بی تفاوت هستیم؟ چرا فرهنگ سازی مقدم بر بسیاری از تصمیمات امورات اداری و غیر اداری جامعه ما نیست؟ چرا بودجه اختصاصی بخش فرهنگ سازی در زمینه های مختلف اعم از عمومی و خصوصی بسیار ناچیز است و یا در برخی موارد چنین اعتباری وجود ندارد.
تشویق و جریمه مصرف کننده یکی از راهکارهای کنترل و بهینه سازی آن است و مصارف انرژی در چند بخش اصلی و مهم در جامعه وجود دارد که بر حسب اولویت به بخش های خانگی- صنعتی به طور عام تقسیم می شوند.
آنچه در این میان قابل بررسی است این که باید آحاد ملت را در آموزش و ارایه راهکارهایی عملی سهیم کرد، مردم باید بدانند که مصرف ناگهانی با شدت بالا برای تولید کننده خوشایند نیست و جوابگوی نیاز جامعه را ندارد مهم تر این که ظرفیت نیروگاهی هم حد و اندازه ای دارد.
واقعیت این است که الگوی مصرف در کلیه سطوح جامعه باید تغییر کند و بر اساس تولید انرژی و هزینه های گران در آن واحد، لازم است مسوولان امر در بخش مصرف انرژی راهکاری درستی ارایه نمایند.
علاوه بر فرهنگ سازی و آموزش مستمر – تامین امنیت همه جانبه در همه حوزهای درون شهری و برون شهری در همه ایام و ساعات شبانه روز از جمله خواسته های شهروندان است که متولیان امر باید این مهم را بیش از پیش جدی بگیرند تا شهروندان در آرامش و آسایش کسب و کار و فعالیت های روزانه مشغول باشند و زندگی در چهارچوب مقررات اجتماعی استمرار یابد.
در این ارتباط نیز به طور کلی نقش رسانه های جمعی در آگاهی بخشی مردم نه تنها از رعایت الگوی مصرف برق بلکه در بخش های کشور بسیار مهم و تاثیرگذار است تا آموزش و فرهنگ سازی مصرف بهینه برق را فدای تبلیغات برخی مواد غذایی خسارت زا نکنیم.
نکته مهم دیگر این که برای رسیدن به فردای بهتر برای فرزندنمان ، استفاده صحیح از منابع انرژی را به آن ها بیاموزیم و از نظام پایه آموزشی برای رفع همه چالش های کشور شروع کنیم تا بسیاری از راهبردها در جامعه نهادینه شود تا نیازی به موانع و تنبیه و جریمه نباشیم.
وجود این معضل فراگیر با توجه به کمبود شدید انرژی برق در کشور و جهان، تدوین طرحی کلان مدیریت آموزش و فرهنگ سازی و ساماندهی مصرف در این اماکن را بیش از پیش ضروری می سازد تا بتوان بر اساس نقشه راه اصولی در همه ادوار پیش رفت و بیش از پیش برای بهبود وضع کشور گام برداریم.
همچنین انگیزه های تشویقی عملی و ریالی مصرف کنندگان و برگزاری تشویقی کنفرانس های محلی و ملی متخصصان امر و مسوولان با مردم و از همه مهمتر ارایه راه کارهایی تبلیغاتی مداوم و مستمر از طریق رسانه های گروهی و جراید می تواند امنیت و پایداری برق کشور را تضمین کند.
برابر آمار موجود ، تعداد مشترکان برق کشور اعم از صنعتی ، خانگی، عمومی و کشاورزی از مرز ۳۸ میلیون عبور کرد.
جانعلی فتحی خبرنگار مجله خبری انرژی و نفت دفتر نوشهر
