چگونگی تامین آب مورد نیاز سیستان و بلوچستان

به گزارش خبرنگار اقتصادی مجله خبری انرژی و نفت، تأمین آب مناسب برای منطقه سیستان و بلوچستان در دولت سیزدهم از اولویت برخوردار شد و وزارت نیرو مأموریت یافت در این زمینه اقدام‌های لازم را به عمل آورد.

عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب سال گذشته از اجرای طرح‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای تأمین آب منطقه سیستان و بلوچستان خبر داده بود.

وی به اجرای طرح‌های اضطراری تأمین آب اشاره کرد و گفت: برای سیستان و بلوچستان سه بسته طراحی شده که بسته طرح اضطراری کوتاه‌مدت بین یک تا یک سال و نیم خواهد بود و شامل حفاری چاه و نصب سامانه جمع‌آوری آب بر روی این چاه‌ها می‌شود.

سخنگوی صنعت آب در باره طرح شیرین‌سازی آب برای تأمین آب شرب مردم سیستان افزود: دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن سیستان ساخته شده و به‌زودی وارد ایران می‌شود.

بزرگ‌زاده تاکید کرد: با نصب کامل این دستگاه‌ها در روز یک‌صد هزار مترمکعب آب شیرین خواهد شد که در مرحله نخست این میزان، ۳۵ هزار مترمکعب خواهد بود. طرح انتقال آب از آبخوان شرقی و طرح انتقال آب دریا نیز اجرایی خواهند شد.

اکنون بر اساس اعلام وزارت نیرو سیاوش، اکبری معاون طرح و توسعه آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در خصوص طرح‌های در دست بهره‌برداری وزارت نیرو به‌منظور تأمین و انتقال آب شرب و بهداشت دشت سیستان گفت: تأمین آب شرب شهرهای منطقه سیستان و کلان‌شهر زاهدان وابسته به مخازن چاه نیمه‌های شماره ۱، ۲، ۳ و ۴ سیستان است که آب این مخازن توسط رودخانه هیرمند که حوضه آبریز آن در کشور افغانستان واقع شده، تأمین می‌شود.

وی افزود: باتوجه‌به اهمیت این منبع آبی و مشکلات عدیده‌ای که در سال‌های مختلف وجود داشته، معاهده آب هیرمند در تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ بین دولت‌های ایران و افغانستان به امضا رسید و پس از تصویب مجالس وقت در سال ۱۳۵۲ اجرایی شد.

اکبری خاطرنشان کرد: با وجود معاهده مذکور، ورود آب از رودخانه هیرمند به داخل خاک کشور و چاه نیمه‌ها همواره با عدم قطعیت‌هایی مواجه بوده و در سال‌های اخیر با احداث بند کمال خان، بر روی رودخانه هیرمند در داخل خاک کشور افغانستان، بر میزان این عدم قطعیت افزوده شد.

وی افزود: باتوجه‌به عدم قطعیت‌های فوق‌الذکر و با لحاظ عدم وابسته کردن تأمین آب شرب و بهداشت به منابع با سرمنشأ خارج از کشور، به‌موازات مذاکرات سیاسی به‌منظور دریافت حقابه قانونی کشور، طرح‌های جامع تأمین آب شرب و بهداشت در دستور کار مسئولان کشور قرار گرفت.

معاون طرح و توسعه آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در خصوص ضرورت تأمین آب موردنیاز استان سیستان و بلوچستان گفت: دررابطه‌با این موضوع سه سطح پروژه‌های کوتاه‌مدت و زودبازده، میان‌مدت و بلندمدت در قالب مصوبات سفر ریاست محترم جمهوری قبلاً به تصویب رسیده که در این راستا وزارت نیرو با استفاده از تمام ظرفیت‌های خود، شناسایی آب‌های سطحی متعارف و نامتعارف و برنامه‌ریزی برای استحصال آن به همراه شناسایی منابع آب‌های زیرسطحی و زیرزمینی منطقه را در دستور کار خود قرارداد.

طرح انتقال آب به سیستان

اکبری طرح نخست از مجموعه طرح‌های دشت سیستان را مربوط به حفاری چاه‌های زهک دانست و ادامه داد: براین‌اساس، استفاده از پتانسیل آب‌های زیرسطحی در محدوده ورودی رودخانه هیرمند به داخل خاک کشور نیز موردتوجه مسئولان امر قرار گرفت.

وی افزود: مطالعات نیمه تفصیلی محدوده این طرح و به‌طورکلی دشت سیستان سال گذشته آغاز شد. این منطقه پتانسیل آب زیرزمینی مشخصی ندارد؛ اما دارای آب‌های زیرسطحی است که باید استحصال شود.

اکبری گفت: در این راستا حفاری چاه‌ها در زهک آغاز و در شرایط اضطراری حاکم بر منطقه، چاه‌های حفاری شده تجهیز و ۲ خط انتقال با طول کلی ۲۰ کیلومتر به‌منظور جمع‌آوری و انتقال آب به تصفیه‌خانه زهک احداث شد.

معاون طرح و توسعه آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: ازآنجاکه سال‌های گذشته مطالعه کاملی در این منطقه انجام نگرفته بود، حفاری چاه‌های اکتشافی از ابتدا با لحاظ استفاده از پتانسیل آب‌های زیرزمینی صورت گرفت.

وی خط انتقالی این طرح را ۱۱ کیلومتر از دیوار مرزی به‌سوی تصفیه‌خانه زهک خواند و گفت: این خط انتقال، وظیفه انتقال آب‌های استحصالی از چاه‌ها را برعهده دارد.

اکبری خاطرنشان کرد: آب‌های استحصال شده، از این چاه‌ها و چاهک‌ها توسط خطوط جمع‌آوری، وارد مخزن ۴ هزارمترمکعبی بلند آب شده و از آن مخزن پمپاژ و توسط ۲ خط انتقالی احداث شده، وارد تصفیه‌خانه زهک می‌شود.

مدیر پروژه طرح‌های اضطراری تأمین و انتقال آب دشت سیستان افزود: در ۲ سال گذشته اقدام‌های متعددی برای افزایش دوام‌آوری در قبال مشکل کم‌آبی منطقه صورت‌گرفته است. چاهک‌ها و چاه‌های جزو اقداماتی بود که سال گذشته به بهره‌برداری رسید و توانست نقش مؤثری در کنترل شرایط حاکم بر تنش آبی محدوده طرح ایفا کند.

وی خاطرنشان کرد: در بهمن و اسفندماه سال ۱۴۰۲ که ورودی آب به تصفیه‌خانه زهک از چاه نیمه شماره یک عملاً صفر شد، چاه‌های محدوده توانست با تأمین به‌موقع، نقشی مهم در راستای کنترل تنش آبی محدوده مذکور ایفا کند و بخش‌هایی از منطقه کوچک و شبکه پایین‌دست تصفیه‌خانه زهک با آب‌های استحصالی از چاه‌ها و چاهک‌ها مدیریت شد.

انتقال آب از منطقه میل نادر به زابل

این مقام مسئول با اشاره به طرح دوم در دست اجرا در این منطقه به‌منظور تأمین آب شرب و بهداشت افزود: یکی از طرح‌هایی که با رویکرد تأمین آب از مناطق سرزمینی کشور در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای استان سیستان و بلوچستان قرار گرفت، انتقال آب از منابع آب زیرزمینی بندان – میل نادر به زابل است.

اکبری افزود: مطالعات نیمه تفصیلی این دشت سال گذشته آغاز شد و باتوجه‌به پیش‌بینی‌ها و بیم کم‌آبی در منطقه، مطالعات مربوطه و حفاری‌های اکتشافی آن به‌سرعت صورت گرفت. دیدگاه مطالعات به این شکل بود که چاه‌هایی که به‌صورت اکتشافی حفر می‌شود، اگر به نتایج مناسبی برسد، قابلیت تبدیل به چاه‌های بهره‌برداری را دارد که تا امروز ۲۵ حلقه چاه با عمق‌های ۱۱۰ تا ۲۰۵ متر حفاری شده است.

وی گفت: به‌منظور انتقال آب این منابع، خط انتقال پیش‌بینی شده از محدوده چاه‌ها تا شهر زابل، علاوه بر تجهیز این ۲۵ حلقه چاه و تأمین سیستم بهره‌برداری، تجهیز اتاقک‌های سر چاهی، خطوط جمع‌آوری چاه‌ها به حدود ۱۶ کیلومتر پیش‌بینی شده است.

معاون طرح و توسعه آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان، جنس لوله‌های این خطوط را از نوع پلی‌اتیلن خواند و ادامه داد: خط اصلی انتقال آن حدود ۹۱ کیلومتر با قطر متغیر بین ۸۰۰ تا یک هزار میلیمتر است. جنس لوله به‌کاررفته در خط اصلی باتوجه‌به پتانسیل موجود در منطقه از نظر تولید لوله و همچنین از نظر سرعت اجرا، لوله‌های جی آر پی انتخاب شده است که عملیات اجرایی آن از پیشرفت بالای ۵۰درصد برخوردار است.

در این طرح به‌منظور کنترل فشار، از دو مخزن متعادل‌کننده استفاده شده است.