گاز روسیه و تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه

به گزارش گروه سیاست خارجی مجله خبری انرژی و نفت، «اومود شوکری» نویسنده کتاب «دیپلماسی انرژی آمریکا در دریای خزر» درباره همکاری دو کشور ایران و روسیه در اندیشکده استیمسون آمریکا می نویسد: ایران با وجود داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز جهان، با بحران انرژی مواجه است. در پاسخ به این کمبودها، شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه، در ماه جولای ۲۰۲۲ تفاهم نامه ای به ارزش ۴۰ میلیارد دلار با هدف تسهیل توسعه میادین نفت و گاز کشور امضا کردند.

پوتین: کریدور شمال-جنوب و خط لوله گاز به ایران دو پروژه در حال انجام اند که بسیار مهم و هم جذاب هستند.

در سفر اخیر مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران به مسکو توافق نامه جدیدی برای واردات گاز روسیه از طریق آذربایجان بین روسیه و ایران امضا شد. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از گفتگو با پزشکیان اعلام کرد که ساخت خط لوله گاز از روسیه به ایران در حال انجام است. پوتین گفت: کریدور شمال-جنوب و خط لوله گاز به ایران دو پروژه در حال انجام هستند که بسیار مهم و هم جذاب هستند. وی همچنین گفت که در مورد سطوح بالقوه تحویل گاز، ما فکر می کنیم که باید با مقادیر متوسط، تا ۲ میلیارد متر مکعب شروع کنیم و در نهایت میزان گاز تحویل داده شده به ایران را به ۵۵ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهیم.

به دنبال کاهش واردات گاز از اتحادیه اروپا در نتیجه درگیری مداوم در اوکراین، روسیه در تلاش است تا بازارهای انرژی خود را متنوع کند. تحویل گاز به ایران می تواند روابط دوجانبه ای را با بعد تسلیحاتی و امنیتی و رو به رشد، تقویت کند اما موانع زیادی وجود دارد که باید بر آنها غلبه کرد.

تولید گاز طبیعی ایران در سال های اخیر روندهای نوسانی را تجربه کرده است. تولید از ۲۶۲ میلیارد متر مکعب در دسامبر ۲۰۲۲ به ۲۷۵ میلیارد متر مکعب در دسامبر ۲۰۲۳ افزایش یافت. با این حال ایران در پنج سال گذشته شاهد کاهش جزئی در تولید بوده است با این حال چشم انداز آینده خوش بینانه تر است. نابرابری شرایط موجود و انتظارات آینده، چالش های پیش روی بخش گاز طبیعی ایران، از جمله سرمایه گذاری ناکافی، محدودیت های تکنولوژیکی، و تأثیر تحریم های بین المللی را برجسته می کند. با این حال، رشد پیش بینی شده نشان دهنده پتانسیل بهبود در صورت رسیدگی ایران به این موانع و استفاده از ذخایر عظیم خود در کنار سرمایه گذاری های برنامه ریزی شده در فعالیت های اکتشافی و تولیدی است.

ایران امیدوار است با صادرات مجدد گاز روسیه به پاکستان، ترکیه و عراق به عنوان یک هاب گازی منطقه ای تثبیت شود.

برای مقابله با کمبودهای فعلی، مقامات دولتی پیشنهاد کرده اند که صادرات گاز به نیروگاه های داخلی تغییر مسیر داده و نوسازی وسایل نقلیه و حمل و نقل عمومی را تشویق کنند. جواد اوجی، وزیر نفت وقت ایران، در تیرماه ۱۴۰۳ اعلام کرد که ایران روزانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز روسیه را از طریق خط لوله پیش بینی شده دریای خزر وارد خواهد کرد. مقامات ایرانی امیدوارند با صادرات مجدد گاز روسیه به پاکستان، ترکیه و عراق، ایران را به عنوان یک هاب گازی منطقه ای تثبیت کنند. حجم پیش بینی شده واردات گاز روسیه که نزدیک به یک سوم تولید روزانه ایران را تشکیل می دهد.

یادداشت تفاهم بین ایران و روسیه نشان دهنده همسویی ژئوپلیتیکی فزاینده آنها است. آنها می خواهند هژمونی غرب را در بازارهای انرژی با همکاری با یکدیگر در ساختارهایی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای برای ایجاد کریدورهای انرژی جایگزین براندازی کنند. ساختار تجارت جهانی انرژی ممکن است با ابتکارات استفاده از ارزهای محلی که وابستگی به دلار آمریکا را کاهش می دهد، بیشتر واژگون شود.

مسیرهای جدید و تقویت ارتباطات بین کشورهای دارای منابع انرژی فراوان، توافق گازی بین روسیه و ایران این پتانسیل را دارد که پویایی تجارت انرژی را تغییر دهد.

با ایجاد مسیرهای جدید و تقویت ارتباطات بین کشورهای دارای منابع انرژی فراوان، توافق گازی بین روسیه و ایران این پتانسیل را دارد که پویایی تجارت انرژی را تغییر دهد. پویایی های پیچیده منطقه ای و ایجاد زیرساخت های جدید برای حمایت از این صادرات ثانویه برای موفقیت این استراتژی ضروری است. بخش کلیدی توافق ماه ژوئیه ساخت یک خط لوله جدید در زیر دریای خزر بود که روسیه قرار است هزینه آن را بپردازد. با این حال، محدودیت های فنی و سیاسی برای گذاشتن خطوط لوله در زیر دریای خزر وجود دارد، منطقه ای با جنبه های پیچیده زمین شناسی و اکولوژیکی. روسیه و ایران اکنون تصمیم گرفته اند که یک خط لوله گاز از طریق آذربایجان بسازند، شاید به عنوان جایگزینی برای یک خط لوله زیردریایی از طریق ترکمنستان یا دریای خزر. مسیر زمینی کاربردی تر به نظر می رسد زیرا ساخت و نگهداری آن هزینه کمتری دارد و نیازی به تأیید همه کشورهای دریای خزر ندارد. آذربایجان می تواند به مرکزی برای تبادل گاز تبدیل شود و اهمیت استراتژیک خود را در کریدور شمال-جنوب افزایش دهد.