• About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact
انرژی و نفت
No Result
View All Result
No Result
View All Result
انرژی و نفت
No Result
View All Result

یک میلیون حلقه چاهی که منابع آب را از بین برد

بیژن نامدار زنگنه توسط بیژن نامدار زنگنه
نوامبر 12, 2022
صفحه اصلی اخبار

[ad_1]

یک میلیون حلقه چاهی که منابع آب را از بین برد

بیش از ۲۳ سال از آغاز نخستین بحران کم­‌آبی ایران(بعد از انقلاب) در سال ۱۳۷۸ می­‌گذرد. سالی که برای نخستین‌بار در تاریخ ایران بعد از انقلاب دشت سیستان و دریاچه هامون خشک شد و انبار غله ایران به همراه اداره شیلات شهرستان زابل زیر شن‌­­­­های روان مدفون شدند.

در آن زمان کمتر کسی گمان می­‌کرد این وضعیت می­‌تواند ادامه داشته باشد و به آرامی دامن سایر استان­‌ها و مناطق کشورها را هم بگیرد، اما سرعت بحران و فاجعه کم‌­آبی در ایران آنقدر زیاد بود که در دو دهه، نه تنها دامن پرآب‌­ترین استان کشور یعنی خوزستان را گرفت، بلکه بعد از آن به ترتیب اصفهان، کرمان و … را نیز با بحران کم­‌آبی که نه عملا خشکسالی روبرو کرد. چنانچه براساس گزارش‌­های منتشر شده، شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری که سرچشمه پرآب‌­ترین رودخانه فلات مرکزی ایران بود، اواخر تابستان امسال بیش از ۱۰ روز با قطعی آب روبرو شد.

بعد از آن نیز استان آذربایجان غربی با خشک شدن دریاچه ارومیه و همدان هم که در زمره استان‌­های پربارش و سردسیر ایران است، با توزیع آب با تانکر، روزهای گرم تابستان را سپری کردند. هرچند فصل گرم تمام‌شده و بارش‌های کم و بیش در نیمه اول آبان در بیشتر نقاط کشور هم اتفاق افتاد اما این میزان بارش به هیچ وجه نشان‌دهنده رفع خطر کم‌آبی در کشور نیست و باید همچنان راهکارهای عبور از بحران را مورد بررسی جدی قرار داد.

اما به راستی چه چیزی موجب شده تا ایران با این‌­که در زمره کشورهای نیمه بیابانی بود و بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سال تاریخ مکتوب و به عنوان قدیمی‌­ترین تمدن جهان شناخته می­‌شد، به یکباره در کمتر از ۵ دهه با چنین بحران­‌هایی روبرو شود؟ بررسی ریشه‌­های این وضعیت می­‌تواند حداقل گامی برای اصلاح و جبران منابع از دست رفته باشد.

برنامه‌های نامتوازن توسعه و بروز نخستین نشانه­‌های تغییر اقلیم

تا پیش از دهه ۱۹۷۰ توسعه پدیده‌ای فقط اقتصادی تلقی می‌‎شد و اغلب چنین فرض می‌کردند که رشد اقتصادی، برابری اقتصادی بیشتری را به ارمغان می‌آورد و این برابری موجب نابودی فقر خواهد شد. از این رو در سال ۱۹۵۷، رشد یا توسعه را با افزایش تولید سرانه کالاهای مادی تعریف کردند. اما در سال ۱۹۷۵، یونسکو تصریح کرد، توسعه باید یکپارچه و فراگیر بوده و فرایندی تمام‌عیار و چند وجهی باشد که همه ابعاد زندگی یک جامعه، روابط آن با دنیای خارج و وجدان و آگاهی را در برگیرد. این معنی توسعه مستلزم «فرایند تعدیل» بود.

آنچه که امروزه از مفهوم توسعه مورد توجه قرار گرفته، آن است که باید به توسعه نگاه همه‌جانبه و متوازن داشت و همه ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن را در نظر قرار داد. این ابعاد سه ضلع، مثلثی می‌شوند که هر کدام بدون دیگری هیچ مفهومی ندارد و چون انسان به عنوان عامل محوری توسعه است، دارای حقیقتی چند بُعدی است و خواسته‌ها، نیازها و توانایی‌های بی‌شماری دارد، توسعه نیز چند بُعدی خواهد بود نه آن‌که یک سونگرانه فقط به توسعه اقتصادی نگریسته شود. بدین صورت توسعه متوازن به معنی این‌ است که در امر توسعه و پیشرفت یک جامعه باید ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در نظر قرار گیرد.

در مقابل آن هم «توسعه غیرمتوازن» است که به معنای ترویج یکی از این ابعاد سه‌گانه و یا ارزش‌دهی بیش از اندازه به یکی از این سه بُعد بدون توجه به ابعاد دیگر است که نسخه رایج آن ارزش‌دهی به ابعاد اقتصادی تا پیش از دهه ۱۹۷۰ بود.

با وجود شروع خشکسالی، تا سال ۱۳۸۰ رقم چاه‌های حفر شده از مرز ۴۵۰ هزار حلقه هم عبور کرده و در سال ۱۳۹۰ این میزان به ۷۳۶ هزار مورد رسید. طبق پیش‌بینی کارشناسان، این تعداد تا سال ۱۴۰۰ به بیش از یک میلیون حلقه رسیده است    

کدام برنامه‌های نامتوازن ایران بر ایجاد خشکسالی در کشور تاثیر داشتند؟

در بروز خشکسالی و به عبارت بهتر تغییر اقلیم کشور، ورود صنایع بدون در نظر گرفتن تاب‌آوری اقلیمی از مهم‌ترین دلایل ایجاد چنین وضعیتی در کشور است. برنامه‌هایی که تعداد زیادی از آن‌ها از سال‌های پیش از انقلاب آغاز شده بود و بسیاری دیگر هم با شتابی بسیار بیشتر در دهه ۱۳۹۰-۱۳۷۰ شمسی ادامه داشتند.

به عنوان مثال برای بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی و در نتیجه توسعه بخش کشاورزی و صنعت و در نتیجه افزایش درآمد سرانه کشور، تا سال ۱۳۵۰ تعداد ۴۷ هزار حلقه چاه در کشور حفر شد. این تعداد در دهه ۱۳۶۰ به رقم بسیار تکان‌دهنده ۱۶۲ هزار حلقه چاه رسید. یعنی چیزی در حدود ۳.۵ برابر نسبت به سال ۱۳۵۰.

رقم فزاینده چاه‌های آب حفر شده در کشور در سال ۱۳۷۰ از مرز ۲۲۵ هزار حلقه هم عبور می‌کند. نکته جالب این‌که تعداد حلقه‌های چاه آب با وجود شروع خشکسالی سال ۱۳۷۸ همچنان در حال افزایش است تا جایی که تا سال ۱۳۸۰ رقم چاه‌های حفر شده از مرز ۴۵۰ هزار حلقه هم عبور می‌کند و در سال ۱۳۹۰ این میزان بازهم افزایش یافته و به ۷۳۶ هزار مورد در این سال می‌رسد.

بنابر پیش‌بینی کارشناسان، این تعداد تا سال ۱۴۰۰ به بیش از یک میلیون حلقه رسیده است. جالب توجه اینجاست که این تعداد، شمار چاه‌های مجاز در کشور بوده و تعداد چاه‌های غیر مجاز بسیار بیشتر از چیزی است که در این آمار نشان داده می‌شود.

 










ردیف سال تعداد چاه آب حفر شده
۱ ۱۳۵۰ ۴۷۰۰۰
۲ ۱۳۶۰ ۱۶۲۰۰۰
۳ ۱۳۷۰ ۲۲۵۰۰۰
۴ ۱۳۸۰ ۴۵۰۰۰۰
۵ ۱۳۹۰ ۷۳۶۰۰۰
۶ ۱۴۰۰ بیش از یک میلیون


در نظر داشتن این آمار و ارقام با مساحت کشور که برابر با ۱ میلیون و ۶۴۸ هزار ۱۹۵ کیلومترمربع است، نشان می‌دهد در ۵۰ سال و به ازای هر ۱.۶ کیلومتر مربع یک چاه حفر شده است.

جالب‌تر اینکه با وجود فرونشست زمین در کشور(مانند نطنز و بادرود و بسیاری از مناطق در استان اصفهان) که در برخی از موارد(«کبودرآهنگ» در همدان و «ایج» در استان فارس) به فروچاله بدل شده است، همچنان برای برطرف‌کردن مشکل کم‌آبی و تامین آب شرب به حفر چاه اهتمام می‌ورزند.

اگر تعداد این‌چاه‌ها را با نقشه کشور منطبق کنیم در خواهیم یافت که کشورمان در پنج دهه به «آبکشی» بزرگ تبدیل‌شده که سطح آن توانایی نگهداشتن آب که نه، حتی تاب این حجم از ساخت‌وساز را هم ندارد و هر لحظه امکان بلعیده‌شدن بخش‌های زیادی از کشور و حتی تهران که سالیانه بیش از ۲۴ سانتیمتر افت سطح زمین را دارد، وجود دارد که البته این چیز بسیار هولناکی است.  

اگر تعداد چاه‌ها را با نقشه کشور منطق کنیم، خواهیم یافت کشورمان در ۵ دهه به «آبکشی» بزرگ تبدیل‌شده که سطح آن توانایی نگهداشتن آب که نه، حتی تاب این حجم از ساخت‌وساز را هم ندارد و هر لحظه امکان بلعیده شدن بخش‌های زیادی از کشور وجود داردبرنامه نامتوازن بعدی نیز توسعه بیش از حد صنایع آب‌بر و کشت محصولات کشاورزی در مناطق کویری است. متاسفانه به بهانه اشتغال و کارآفرینی و همچنین رسیدن به خودکفایی، صنایعی در کشور جانمایی شد که به روند زوال و بحران آبی کشور به شدت دامن زد.

به عنوان مثال در کشورمان ۲۱۲ کارخانه تولید فولاد و ذوب‌آهن با بیشترین میزان مصرف آب وجود دارد که بخش عمده آن در مناطق کویری و کم‌آب کشور مانند اصفهان، یزد، خراسان رضوی، تهران، آذربایجان شرقی، کرمان و … قرار دارند. رتبه ایران در میان کشورهای تولیدکننده فولاد نیز در جایگاه دهم قرار دارد و بیشترین تولید متعلق به چین با تعداد ۴۰ کارخانه و میزان تولید بیش از ۲۷۰ میلیون تن در سال است. 

این امر نشان می‌دهد صنایع فولاد از نظر کارآمدی به روز نبوده و در حال حاضر یا باید نزدیک به سه چهارم آب ذخیره پشت سدها را بلعیده یا از منابع آب زیرزمینی استفاده ‌کند. چنین وضعیتی را می‌توان در مورد صنایع کاشی‌سازی، سنگبری و … هم در نظر داشت.

کشاورزی نامتوازن و خودکفایی که به شکست منجر شد

طبق بررسی‌های انجام شده، برای تولید یک کیلوگرم گندم، یک هزار و ۳۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود که به ازای تولید هر یک کیلو گندم، رقمی بیش از ۳۲ هزار و ۵۰۰ تومان برای آب هزینه می‌شود. این رقم طبق گزارش آمارنامه کشاورزی با توجه به آخرین ارقام تولید گندم با کشت آبی در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ که دومین محصول پرتولید کشور بعد از ذرت علوفه‌ای بوده، حدود ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تن برآورد شده، که بسیار هنگفت است.

به عبارتی میزان تولید گندم آبی کشور طبق آمار منتشر شده جهاد کشاورزی رقمی نزدیک به ۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون کیلوگرم بوده که فقط مبلغ آب صرف شده برای تولید این محصول رقمی افزون بر ۲۰۷.۵ هزار میلیارد تومان است.

نکته قابل توجه اینجاست که این میزان بدون محاسبه سایر هزینه‌های تولید(ماشین‌آلات، کارگر، کود و …) بوده و اگر قرار باشد تا هزینه این موارد نیز به قیمت تمام‌شده گندم اضافه شود، رقم بسیار بالاتر خواهد بود. این در حالیست که به استناد آمار، قیمت خرید گندم در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ مبلغ ۲ هزار و ۵۰۰ تومان بوده که بسیار کمتر از قیمت تمام‌شده گندم در کشور است.

این برآورد وجود دارد که اگر تولید گندم کشت آبی در ایران برای سه سال متوقف شده و به ازای آن گندم به کشور وارد شود و حتی به ازای هر سال بدون کشت برای کشاورزان درآمد مربوطه پرداخت شود، به نظر می‌رسد، این روش به لحاظ حفظ منابع آبی و هزینه‌های مرتبط بر آن، مقرون به صرفه خواهد بود.

بخش کشاورزی بیش از ۹۰ درصد از منابع آب شیرین را به خود اختصاص می‌دهد و برنامه تولید گندم تا مرز خودکفایی شاید یکی از بزرگ‌ترین ضربات را به پیکره آبی کشور وارد کردمتاسفانه و در چنین شرایط بحرانی است که وزیر کشاورزی در تازه‌ترین اظهارنظر وعده داده امسال به خودکفایی گندم و برنج خواهیم رسید. چنین برنامه‌ها و اظهاراتی دقیقا همانند آتشی است که برای خاموش‌کردن آن از بنزین استفاده کرد! ‌اکنون زمانی است که همه هشدارهای دو دهه پیش کارشناسان به وقوع پیوسته و شاید هنوز هم راهی برای جبران باشد که فقط از دل فعالیت‌ها و برنامه‌های علمی و نظر کارشناسان دانشگاهی به دست می‌آید.

[ad_2]

منبع

بیژن نامدار زنگنه

بیژن نامدار زنگنه

محتوا نویس سایت نفت و انرژی هستم در خدمت شما عزیزان. انرژی نفت گاز اخرین اخبار انرژی و نفت

Next Post

ایران در زمینه سدسازی جزو ۱۰ کشور برتر دنیا است

Recommended.

نخستین واحد گازی نیروگاه سبزوار تابستان امسال وارد مدار می‌شود

آگوست 1, 2023

کاهش ۱۳ درصدی ورود آب به سدهای کشور/ افت ۲۰ درصدی حجم مخازن سدهای تهران

آوریل 10, 2023

بازار ۶ میلیارد دلاری احداث نیروگاه در کشورهای همسایه

نوامبر 16, 2023

قطعات حیاتی برق

ژوئن 7, 2022

کاهش سه برابری سرانه هر فرد از منابع آبی

جولای 4, 2023

بسته‌های تشویقی مدیریت مصرف برق؛ «مشترکان همراه» و «برق پایدار»

آگوست 2, 2023

آه خدای من! بهترین مصرف گاز تا کنون!

ژوئن 7, 2022

ترامپ یا بایدن: کدام رئیس‌جمهور به نفع غول‌های نفتی است؟

می 12, 2024

دیدار وزیران اوپک پلاس به تعویق افتاد/ نفت سقوط کرد

نوامبر 23, 2023

تامین نیاز شهرها و مناطق ساحلی با فناوری‌های جدید انجام می‌شود

مارس 3, 2023

تنوع فروش و ورود بخش خصوص به تجارت نفت با گواهی سپرده/ گامی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها

آوریل 23, 2023

تنها راه حل ناترازی سوخت بهینه‌سازی است

مارس 5, 2024

خرید کامنت اینستاگرام سفارشی, ایرانی, ارزان و فوری | فالووران

جولای 21, 2023

سفر وزیر صمت به سمنان

آگوست 10, 2023

آغاز زمستان سخت اروپا؛ تفاوت بحران گازی اروپا با کمبود گازی ایران

ژانویه 3, 2023

پانزدهمین اجلاس کمیسیون همکاری‌های مشترک اقتصادی ایران و تاجیکستان آغاز شد

دسامبر 5, 2022

پردازش اطلاعات چالش کشور در بهره‌گیری از هوش‌مصنوعی /۵۰ درصد نیروگاه‌ها ساخت داخل است

می 26, 2024

چیزهایی که دوست ندارید در مورد مصرف آب و چیزهایی که دوست خواهید داشت

ژوئن 7, 2022

جایگاه ویژه صنعت آب و برق در کمک به خیزش علمی کشور

نوامبر 14, 2023

دیپلماسی موفق انرژی؛ از شرق آسیا تا آمریکای لاتین

جولای 17, 2022

میزان پرشدگی سدها به ۶۸ درصد رسید/ بارش‌های ۸ استان کمتر از نرمال

می 21, 2024

تابلوی سرمایه گذاری برق راه اندازی می شود

آوریل 23, 2024

تعرفه‌گذاری پلکانی گاز بها؛ راهکاری عملیاتی برای بهینه‌سازی مصرف

دسامبر 17, 2022

روسیه گاز بیشتری در اروپا می‌فروشد

نوامبر 18, 2024

سهمیه بنزین تاکسی‌های اینترنتی در دستور کار/ وصول مطالبات از کشور عراق از راه‌های مختلف

جولای 26, 2023

صنایع برای استفاده از ۵۰۰ میلیون مترمکعب پساب اقدام کنند/ استفاده از پساب یک اجتناب است

فوریه 28, 2024

از صرفه‌جویی ۴۰ میلیارد تومانی در تعمیرات تا بومی‌سازی قطعات نیروگاه ری

آوریل 26, 2023

آمادگی وزارت نیرو برای برگزاری نشست‌های تخصصی با دانشجویان

نوامبر 24, 2023

تامین گاز بیش از ۸۰ درصد صنایع مستقر در شهرک‌های صنعتی خوزستان

ژوئن 10, 2023

کاهش ۵۷ درصدی بارش‌ها در نخستین هفته سال آبی جدید

اکتبر 2, 2023

Trending.

No Content Available

بهترین مطالب

[xero_seo]
energy-oil.ir

اخبار انرژی
اخبار نفت
اخبار گاز
اخبار گازوئیل

Follow Us

دسته‌ها

  • اخبار

Recent News

تجهیز زنجیره تولید تا توزیع فرآورده به سیستم‌های میترینگ در سه سال آینده

فوریه 25, 2025

هشدار نسبت به احتمال یخ‌زدگی کنتورهای آب

فوریه 25, 2025
  • About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact

کلیه حقوق برای مجله نفت و انرژی محفوظ است.

No Result
View All Result
  • Home

کلیه حقوق برای مجله نفت و انرژی محفوظ است.