بررسی عوامل بحران های کنونی تهران/ جنوب پایتخت سالانه ۲۰ سانتی متر فرونشست دارد

به گزارش مجله خبری انرژی و نفت ، علی بیت‌الهی، در نشست تخصصی “آب و مسئله پایتخت” درخصوص مسئله آب شرب تهران، به بررسی چالش‌های منابع آب در تهران، به ویژه آب‌های سطحی و زیرزمینی، پرداخت.
وی با اشاره به تبعات سیاست‌های جمعیت‌پذیری و اشتغال در تهران خاطرنشان کرد: این سیاست‌ها منجر به ناترازی در تأمین‌ آب، به ویژه آب شور، شده است. همچنین، توزیع نامناسب جمعیت نیازهای غذایی، کشاورزی و صنعتی را افزایش داده و کمبود آب را در کلان‌شهرها، به ویژه تهران، تشدید کرده است.
بیت‌اللهی گفت: مشکلات ناشی از کمبود منابع آب، به ویژه آب‌های زیرزمینی، منجر به فرونشست زمین و قطع مسیر قنوات شده است.
وی ادامه داد: تصمیم‌گیری‌های نادرست در زمینه مدیریت آب، از جمله انتقال پایتخت، به مشکلات موجود دامن زده است و این مسائل تنها مختص تهران نیست بلکه شامل سایر کلان‌شهرها نیز می‌شود.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی، بر اهمیت مدیریت صحیح منابع آب و مصرف آن تأکید کرد و گفت: در محصولات کشاورزی دارای ۳۰ درصد دورریز محصولات هستیم درحالیکه ۹۰ درصد آب در این حوزه مصرف می‌شود.
وی معتقد است که اگر سیستم مدیریت آب به درستی طراحی و اجرا شود، تامین آب شرب تهران امکان‌پذیر خواهد بود و چالش‌های مربوط به پایداری سرزمین نیز حل خواهد شد.
بیت‌اللهی در ادامه، به بررسی مشکلات آب در تهران و ارتباط آن با طرح انتقال پایتخت پرداخت و خاطرنشان کرد: انتقال پایتخت به تنهایی نمی‌تواند مشکلات آب، فروش زمین و خطر زلزله را حل کند. حتی اگر ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت به سواحل مکران منتقل شوند، جاذبه‌های تهران همچنان وجود دارد و این امر ممکن است مشکلات جدیدی را در مناطق دیگر ایجاد کند.
وی به نیازهای غذایی و اقتصادی ناشی از تمرکز جمعیتی اشاره کرد و گفت: حمل و نقل مواد غذایی از هزار کیلومتر دورتر به صرفه نیست. همچنین انتقال آب از طریق لوله‌ها مبنای توسعه پایدار ندارد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی همچنین به افت سطح آب زیرزمینی و تغییر کیفیت آب‌های شرب تهران اشاره کرد و اظهار داشت: سیاست‌های تأمین آب تهران نادرست بوده و به مشکلات دیگر مناطق کشور نیز دامن زده است.
وی به مشکلات آب در خراسان رضوی و اصفهان نیز اشاره و تأکید کرد که باید به جای جابجایی، رویکردی نوین در کاهش مصرف و تأمین آب اتخاذ شود که می‌تواند منجر به اشتغال‌زایی و توسعه پایدار در کشور شود.
بیت‌اللهی، با انتقاد از سیاست‌های فعلی تصمیم‌گیری و اجرای برنامه‌های مرتبط با آب و جمعیت‌پذیری، تأکید کرد که معضل فرونشست زمین در کلان‌شهر تهران و اطراف آن نیازمند عزم مدیریتی پایدار و تغییر رویکردهای اساسی در حوزه سیاست‌گذاری و اجرای برنامه‌ها است.
وی با اشاره به تجربه شخصی خود در بررسی فرونشست‌ها و مدیریت منابع آب، نفوذ سیاست‌زدگی و تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسی را یکی از عوامل اصلی بحران‌های کنونی دانست.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی در بخشی از سخنان خود گفت: وقتی تصمیم های غلطی مثل استانی‌کردن مدیریت منابع آب یا صدور هزاران پروانه حفر چاه در پهنه‌های فرونشستی اتخاذ می‌شود، باید شاهد چنین معضلاتی بود.
بیت‌اللهی با انتقاد از تمرکز جمعیتی بیش از حد در تهران و کلان‌شهرهای اطراف، بیان کرد که سیاست‌های نادرست در حوزه کشاورزی و مسکن، فشار بیش از حدی بر منابع آب زیرزمینی وارد کرده است.
وی با اشاره به آمارهای موجود، نرخ سالانه فرونشست در جنوب تهران را تا ۲۰ سانتی‌متر برآورد کرد و گفت: انتقال آب بین‌حوزه‌ای، انتقال پایتخت یا ساخت مسکن‌های بیشتر در مناطق مشکل‌دار، نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند بلکه پایداری منطقه را بیشتر به خطر می‌اندازد.
این کارشناس با ذکر نمونه‌های موفق از کشورهای دیگر مانند ژاپن، تایوان و چین در مدیریت فرونشست زمین، بر اهمیت گزارش‌های فنی و تکنیک‌های مدیریتی تأکید کرد و افزود: در بسیاری از مناطق جهان، با استفاده از تکنیک‌های علمی و مدیریت صحیح منابع، توانسته‌اند فرونشست زمین را مهار کنند. این موضوع نیازمند عزم مدیریتی پایدار است، اما متأسفانه در کشور ما هر تغییری در سطح مدیریتی باعث شروع دوباره فرایندها می‌شود.
بیت‌اللهی با تأکید بر اصلاح سیاست‌های جمعیتی و توزیع مناسب مشاغل و درآمد در سراسر کشور، اظهار داشت که معضل فرونشست زمین و بحران آب تنها با اصلاح اساسی سیاست‌ها و نگاه بلندمدت قابل حل است و اقدام هایی نظیر انتقال پایتخت، تنها پاک کردن صورت‌مسئله خواهد بود.

بیستمین نمایشگاه بین‌المللی «صنعت آب و تاسیسات آب و فاضلاب ایران» از امروز چهارشنبه (سوم بهمن) با مشارکت شرکت‌های داخلی و خارجی برپا شد و تا ششم بهمن ادامه خواهد داشت.

تعیین تکلیف زمینه تامین آب

محسن موسوی خوانساری، دبیر کمیته ملی سدهای بزرگ ایران نیز در نشست تخصصی «آب و مسئله پایتخت» در روز نخست بیستمین نمایشگاه صنعت آب و تأسیسات آب و فاضلاب، با اشاره به چالش‌های تأمین آب در محدوده‌ای به وسعت پنج هزار کیلومتر مربع که از حاشیه شرقی تا هشتگرد را در بر می‌گیرد و جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر دارد، گفت: ترازنامه نسبی آب در این منطقه نشان می‌دهد که به ازای هر واحد آب، حدود سه هزار نفر وابسته هستند.
وی با اشاره به اظهارات رئیس جمهوری درباره برنامه هفتم توسعه، بر لزوم تعیین تکلیف در زمینه تأمین آب تأکید کرد و گفت: برنامه‌های وزرای نیرو و جهاد کشاورزی در حوزه امنیت غذایی و مدیریت منابع آب اهمیت ویژه‌ای دارد.
موسوی خوانساری افزود: طبق برنامه‌ریزی‌ها، هدف صرفه‌جویی ۱۵ میلیارد متر مکعب آب تا سال ۱۴۰۷ و ۲۷ میلیارد متر مکعب تا سال ۱۴۲۰ در دستور کار قرار گرفته است.
وی با بررسی چالش‌های مرتبط با منابع آبی، به ویژه رودخانه‌ها، خاطرنشان کرد: رودخانه‌های جاجرود و کرج تنها متعلق به تهران نیستند و باید به پایداری محیط زیست توجه بیشتری شود.
موسوی همچنین تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آب را از مشکلات جدی دانست و افزود: کشاورزی در این منطقه به طور عمده به آب‌های زیرزمینی وابسته است و این موضوع مدیریت منابع را پیچیده‌تر کرده است.
موسوی خوانساری در باره وضعیت آب تهران و با بررسی نسبت آب‌های زیرزمینی و سطحی، هشدار داد: وضعیت منابع آبی در تهران رو به وخامت است و برای جلوگیری از بحران‌های جدی‌تر، نیازمند تغییرات اساسی در رویکردهای مدیریتی هستیم.
وی با اشاره به نقش شرکت مدیریت منابع آب به‌عنوان سیاستگذار اصلی آب کشور، تأکید کرد که این شرکت برنامه دارد تا سال ۱۴۰۷ حدود ۱.۸ میلیارد مترمکعب آب در سواحل مکران ایجاد کند.
دبیر کمیته ملی سدهای بزرگ ایران به مشکلات منابع آبی در فلات مرکزی ایران و شهرهایی نظیر مشهد، سمنان و قزوین اشاره کرد و زوال منابع زیرزمینی در این مناطق را یکی از چالش‌های اساسی کشور دانست.
موسوی با انتقاد از پیشنهاد انتقال پایتخت و جابه‌جایی فعالیت‌ها به جنوب کشور گفت: این تصمیم ها نمی‌تواند مشکلات آب و جمعیت را حل کند. با توجه به تعداد بالای واحدهای صنفی و کارخانجات در تهران و نیاز این شهر به خدمات متنوع، جذب جمعیت به تهران عمدتاً به دلیل شرایط اقتصادی و خدماتی آن است.
وی همچنین به مشکلات حمل‌ونقل و فاصله‌های جغرافیایی زیاد در ایران پرداخت و وضعیت را با سیستم‌های حمل‌ونقل سریع کشورهای دیگر مقایسه و خاطرنشان کرد: بحران آب در فلات مرکزی، جایی که سرانه آب به شدت کاهش یافته، می‌تواند در آینده به معضلات جدی منجر شود.
موسوی از مسئولان خواست تا به برنامه‌های هفتم توسعه و سند امنیت غذایی توجه ویژه‌ای داشته باشند و بررسی کنند که آیا شعارهایی که در غرفه‌های تبلیغاتی مطرح می‌شود، واقعاً قابل تحقق هستند یا صرفاً جنبه تبلیغاتی دارند.
دبیر کمیته ملی سدهای بزرگ ایران، به افزایش جمعیت در تهران و اطراف آن اشاره کرد و گفت: سالانه ۳۰۰ هزار نفر به تهران و ۱۰۰ هزار نفر به کرج و ورامین مهاجرت می‌کنند. این افزایش جمعیت در کنار تغییرات اقلیمی، فشار بیشتری بر منابع آب وارد می‌کند.
وی همچنین به وجود بیش از هزار جاذبه توریستی در تهران اشاره کرد و بر لزوم انتقال صنایع و واحدهای صنفی از اطراف تهران به منظور کاهش بار بر منابع آبی تأکید کرد.
موسوی خواستار استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی برای پیش‌بینی و مدیریت منابع آب در آینده شد و بر اهمیت برنامه‌ریزی برای افق‌های ۱۴۲۰ و ۱۴۳۰ تأکید کرد.

بیستمین نمایشگاه بین‌المللی «صنعت آب و تاسیسات آب و فاضلاب ایران» از امروز چهارشنبه (سوم بهمن) با مشارکت شرکت‌های داخلی و خارجی برپا شد و تا ششم بهمن ادامه خواهد داشت.