توسعه نیروگاه مقیاس کوچک فرصت جبران عقب ماندگی در استان های شمالی

به گزارش خبرنگار مجله خبری انرژی و نفت، بر اساس آمار رسمی شرکت برق منطقه ای مازندران و گلستان که در ساری مستقر است، در حال حاضر نیاز برقی حدود ۴هزارو ۵۰۰مگاوات این دو استان شمالی است ، این مقدار نیاز برقی در حالی است که نیروگاه شهید سلیمی نکا، نیروگاه هزار مگاواتی علی آباد کتول و  نیروگاه ۵۰مگاواتی نوشهر به عنوان نیروگاه های تحت مالکیت دولتی فعال است و حتی بخشی از نیاز برق در زمان پیک مصرف از کشور ترکمنستان نیز تامین می شود.

جدول وضعیت ظرفیت نیروگاه های حرارتی کشور نشان می دهد که از مجموع تعداد ۱۳۰ نیروگاه های کشور با ۵۹۱ واحد که  ۷۰هزارو ۶۳۴ مگاوات برق تولیدی کشور را انجام می دهند  ۶۷درصد یعنی ۸۶نیروگاه با ۳۸۷ واحد با تولید برق ۴۷هزارو ۸۰۳ مگاوات توسط نیروگاه های تحت مالکیت بخش خصوصی و صنایع است و ۳۳درصد یعنی ۴۴نیروگاه با ۲۰۴ واحد با تولید برق ۲۲هزارو ۸۳۱مگاوات  آن تحت مالکیت بخش دولتی است.

آمار رسمی شرکت برق منطقه ای مازندران و گلستان نشان می دهد که در حال حاضر ۳۰ نیروگاه مقیاس کوچک تحت مالکیت بخش خصوصی یعنی ۲۷واحد در مازندران و سه واحد در گلستان با تولید ۲۳۰ مگاوات درمدار تولید قرار دارد ، این آمار در مقایسه با جدول وضعیت  ظرفیت نیروگاه های کشور تحت مالکیت بخش خصوصی کمتر از هشت درصد است. 

عقب ماندگی مازندران در توسعه ایجاد نیروگاه های مقیاس کوچک که طبق قوانین با حمایت دولت تحت مالکیت بخش خصوصی ایجاد می شود و برق تولیدی آن توسط دولت خریداری می شود ، در حالی است که نیروگاه های کوچک متشکل از موتورهای گازسوز کوپل شده با ژنراتور هستند که به گفته کارشناسان برخلاف نیروگاه های بزرگ که نیاز به خط لوله ویژه و متصل به لوله فشار قوی گاز دارند، با خط لوله و فشار گاز خانگی کار می کنند.
نکته مهم و قابل توجه تاکید بر ایجاد نیروگاه کوچک در استان های شمالی به جای نیروگاه بزرگ مقوله حفظ زمین های طبیعی و کشاورزی این خطه از ایران است ،چراکه بر اساس اظهارات کارشناسان برای یک نیروگاه بزرگ ۵۰۰مگاواتی به ۵۰ هکتار زمین نیاز است اما برای یک نیروگاه کوچک ۲۵مگاواتی فقط به سه هزار متر مربع زمین نیاز داریم ،یعنی برای دستیابی و تولید ۵۰۰مگاوات برق با ایجاد ۲۰نیروگاه کوچک در شش هکتار که نسبت به نیروگاه بزرگ ۴۴هکتار زمین کمتر نیاز است.
همچنین برای ایجاد یک نیروگاه بزرگ ۵۰۰مگاواتی به سرمایه گذاری هنگفتی نیاز است که این رقم سرمایه گذاری هم برای بخش خصوصی بسیار سنگین است و از طرفی دولت نیز از این پس بر اساس قانون وارد انجام این پروژه های سنگین نمی شود ،درحالی که هر نیروگاه کوچک ۲۵مگاواتی کمتر از ۱۰ درصد سرمایه گذاری نسبت به نیروگاه های بزرگ نیاز دارد.

اما موضوعی که بسیار مهم است این که بر خلاف دیگر استان های کشور که صنایع بزرگ پرمصرف ترین و اصل ترین مشترک  هستند،عمده مصارف برق در استان های شمالی به خصوص مازندران مربوط به وسایل برقی سرمایشی خانگی است.ذکر این نکته نیز مهم است که بر اساس آمار رسمی شرکت های توزیع برق استان های شمالی ، بیشترین وسایل سرمایشی مشترکان خانگی مربوط غیر بومیانی است که در هر یک از  ویلاهایشان بیش از پنج تا هشت دستگاه وسایل سرمایشی به طور همزمان کار می کند. 

از سوی دیگر این پرسش همواره مطرح می شود که چرا با وجود نیروگاه نکا در مازندران که به تنهایی توان تولید ۲ هزار و ۲۱۴ مگاوات برق را دارد ، این استان در زمان گرما با خاموشی مواجه می شود ؟ پاسخ مسوولان  این است که نیروگاه شیهد سلیمی نکاه تامین کننده ۶ درصد برق کل کشور است و در واقع این نیروگاه  در برنامه‌ریزی سراسری برای تامین پایداری شبکه برق کشور است و نمی‌توان به این نیروگاه به صورت استانی  نگاه کرد. وقتی برق نیروگاهی که هزینه زیست محیطی اش را مردم مازندران می پردازند برای استان کاربردی ندارد ، این انتظار بیجایی نیست که ساخت نیروگاه های مقیاس کوچک که به عنوان تولید انرژی پاک برق همسو با مقولات زیست محیطی در استان های شمالی است، مورد توجه جدی قرار گیرد.

طبق پیش بینی وزارت نیرو تا سال ۱۴۱۵ ایران به ۵۵۰ میلیارد کیلو وات ساعت برق نیاز دارد که اگر به دیگر نیروگاه تجدید پذیر توجه نشود حتی برای تامین این میزان برق در تامین سوخت نیروگاه های حرارتی برق دچار مشکل می شویم ، مشکلی که در ۲ سال اخیر با سرد شدن هوا در فصل زمستان در قالب خاموشی های بدون اعلام قبلی به صورت ملموس بروز پیدا کرده است.

بنابر این گزارش اگر تا سال ۱۴۱۵ نتوانیم تولید انرژی های تجدید پذیر کشور را به میزان مورد نیاز برسانیم ، به طور یقین در دو دهه آتی وارد کننده انرژی گاز برای تامین سوخت نیروگاه های برقی خود خواهیم بود. یعنی طبق بررسی های صورت گرفته تا پنج سال آینده ۱۰۰ میلیارد متر مکعب از گاز تولیدی کشور فقط باید برای سوخت نیروگاه های برق مصرف شود و این برای کشور بسیار فاجعه بار خواهد بود.

اهمیت توجه به ایجاد نیروگاه های مقیاس کوچک تحت مالکیت بخش خصوصی در مازندران برای تامین برق خانگی از این لحاظ باید بیشتر شود که این خطه شمالی تحت شعاع تصمیم ملی در برخورداری از سهم قطعی و خاموشی قرار می گیرد ،چراکه طبق مصوبات موجود برای مدیریت مصرف برق در شرایط اضطرار اولویت‌ها در قطع برق به ترتیب با صنایع بزرگ، صنایع کوچک، مصارف کشاورزی، واحدهای تجاری و در آخرین مرحله مشترکان خانگی است و چون سهم مازندران از واحدهای صنعتی بزرگ به نسبت دیگر استان های کشور بسیار ناچیز است ،فشار سهم قطعی و خاموشی برق به مشترکان خانگی می آید.

در اهمیت و اثرگذاری این مصوبه ملی که مازندران را بیش از پیش تحت تاثیر قرار می دهد ، همین بس که آمار رسمی شرکت توزیع برق مازندران نشان می دهد که حدود ۷۵ درصد برق توزیعی در استان برای بخش خانگی مصرف می‌شود و صنایع سهم بسیار اندکی از مصرف برق در این استان دارند. در چنین شرایطی وقتی برای همه استان‌ها سهمیه خاموشی به منظور مدیریت مصرف در نظر گرفته می‌شود، در استانی مانند مازندران بسیار زودتر از سایر استان‌ها قطعی برق به مشترکان خانگی می‌رسد و بیشتر هم آن‌ها را درگیر می‌کند.

 میزان مصرف برق در مازندران هنگام پیک مصرف بین ۲ هزار تا ۲ هزار و ۲۰۰ مگاوات است که سهم صنایع استان اگر تمام‌وقت و با تمام ظرفیت کار کنند بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ مگاوات برق مصرف خواهند کرد ،پس  با توجه به مصرف نهایتا ۲۰۰ مگاواتی صنایع مازندران، وقتی بر اساس تصمیم ملی سهم خاموشی برای مازندران که سال پیش  ۶۰۰ تا ۷۰۰ مگاوات خاموشی اعمال شده است ، به رغم این که سهم ۲۰۰ مگاواتی صنایع استان عملیاتی شد ،اما حدود ۵۰۰ مگاوات خاموشی دیگر بر مشترکان خانگی اعمال می شود.

فعالت ۲۷ نیروگاه در مازندران  

مدیر طرح تولید پراکنده شرکت برق منطقه ای مازندران و گلستان به اهمیت ایجاد نیروگاه های مقیاس کوچک برای تامین برق استان های شمالی به عنوتن یک فرصت از سوی بخش خصوصی اشاره کرد و گفت : وزارت نیرو در راستای اصل ۴۴ خصوصی سازی و کاهش تصدی گری دولت و همچنین تعهد جمهوری اسلامی در مورد کاهش گازهای گلخانه ای ،به تولید برق در مقیاس نیروگاه های کوچک روی آورده و آن را به بخش خصوصی واگذار می کند.
عباس ذاکری فرد در گفت و گو با خبرنگار مجله خبری انرژی و نفت افزود: با توجه به اهمیت رعایت مقولات زیست محیطی و از طرفی حفظ زمین های کشاورزی و منابع طبیعی ، تولید برق و مصرف آن در محل در قالب نیروگاه های کوچک بهترین گزینه است.
وی توضیح داد: برای ایجاد یک نیروگاه ۵۰۰مگاواتی نیاز به ۵۰ هکتار زمین است و برای تامین سوخت آن که نیاز به خط ویژه لوله گاز و اتصال به لوله فشار قوی است باید حداقل ۱۰ تا ۱۵کیلومتر به صورت طولی زمین های کشاورزی را تملک کرد.
مدیرطرح تولید پراکنده شرکت برق منطقه ای مازندران و گلستان با بیان اینکه انتقال انرژی برق از نیروگاه نیاز به ایجاد خطوط قوی برق است که این طرح نیز بخشی از زمین های کشاورزی و عرصه های طبیعی را از بین می برد، بیان داشت: هدر رفت انرژی برق از نیروگاه بزرگ نیز تا ۶۰ درصد برآورد شده است.
ذاکری فر به راه اندازی و بهره برداری خط لوله انتقال گاز سمنان به مازندران اشاره کرد و گفت: اگرچه در زمان پیک مصرف انرژی گاز اولویت با مشترکان خانگی است اما با توجه به مصرف اندک نیروگاه های مقیاس کوچک به انرژی گاز مشکلی نخواهیم داشت.

مدیر طرح تولید پراکنده شرکت برق منطقه ای مازندران و گلستان با بیان اینکه بر اساس مطالعات انجام شده تا سال ۱۴۰۳ ،یکهزار مگاوات برق از طریق ۴۰ نیروگاه کوچک به مقدار تولید این انرژی در این استان ها اضافه می شود، گفت: در حال حاضر۳۰ نیروگاه با ظرفیت ۲۳۰ مگاوات که ۲۷ واحد در در استان مازندران قرار دارد در استان های شمالی مازندران و گلستان فعال است.

وی  ادامه داد: طبق برنامه تا پایان امسال هشت واحد نیروگاه مقیاس کوچک ،پنج واحد در مازندران و سه واحد در گلستان با ظرفیت ۱۰۰مگاوات به بهره برداری می رسد.

او از سرمایه گذاران بخش خصوصی خواست تا از فرصت حمایتی دولت برای ایجاد نیروگاه های مقیاس کوچک استفاده کنند، گفت: وجود شهرک های صنعتی و تراکم سکونت ، مجتمع های تفریحی ، شهرک های توریستی و به ویژه توسعه ساخت سازهای ویلایی و  اخیرا که شاهد گسترش واحد های مسکونی با متراژ بالا در ارتفاعات هستیم، سرمایه گذاری در تولید انرژی برق بسیار با صرفه و مورد حمایت دولت نیز است.   

وی در عین حال تاکید کرد :برای این که بتوانیم از مصوبه ملی خاموشی ها فرار کنیم ،باید ساخت نیروگاه های کوچک تجدید پذیر را مورد توجه قرار بدهیم ، انرژی خورشیدی و برق آبی در کنار نیروگاه های مقیاس کوچک  فرصتی برای توسعه استان های شمالی است. 

نیروگاه خورشیدی    

ذاکری فر به طرح  احداث چهار هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی که مجوز آن ازسوی  شورای اقتصاد صادر شد ، اشاره کرد و گفت: وزارت نیرو اجرای این طرح را به مناقصه گذاشته است و سرمایه گذاران بخش خصوصی می توانند از این فرصت به درستی استفاده کنند.

وی با بیان این که مشکلات تامین زمین از دغدغه های جدی برای استفاده از  فرصتی توسعه ساخت و تولید انرزی برق در مازندران است، افزود:با توجه به این که زمین های غیر قابل استفاده و یا شورزار در استان نداریم ، با مشکل مواجه هستیم.

وی ادامه داد: درحال حاضر سرمایه گذار برای ساخت ۲ واحد نیروگاهی خورشیدی با ظرفیت پنج و ۱۰مگاواتی در منطقه جویبار و رامسر در غرب استان ازسوی بخش خصوصی در این مناقصه شرکت کردند.

برق منطقه ای مازندران و گلستان دارای بیش از ۲میلیون و ۴۰ هزار مشترک است که حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار مشترک آن در مازندران هستند.

صدور مجوز ساخت ۷۰ نیروگاه برق آبی 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران هم اعلام کرد که طبق بررسی های صورت گرفته بیش از یکهزار و ۷۰۰ مگاوات ظرفیت برق‌آبی در این استان وجود دارد که مجوز ایجاد ۷۰ نیروگاه کوچک با مشارکت بخش خصوصی آماده واگذاری است.

ابراهیم یخشکی درگفت و گو با خبرنگار مجله خبری انرژی و نفت افزود : در بین نیروگاه‌های تجدیدپذیر، نیروگاه برق‌آبی باتوجه به نرخ خرید تضمینی تعیین شده از توجیه بسیار بالایی برخوردار است،

وی  با اظهار این که در حال حاضر ایجاد ۷۰ نیروگاه برق آبی در مازندران به فراخوان گذاشته شده است، اضافه کرد: به دلیل شرایط جغرافیایی مازندران و سازگاری  نیروگاه برق آبی با مسائل زیست محیطی باید از ظرفیت و فرصت تولید این انرژی بهره برداری کرد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران با اعلام این که پرداخت تسهیلات و خرید تضمینی انرژی برق‌آبی از سوی دولت و اهمیت اقتصادی این گونه نیروگاه ها در زمینه تولید و اشتغال مورد تاکید دولت است، گفت: امروز توان داخلی در زمینه ساخت تجهیزات نیروگاهی در کشور و استفاده مضاعف از منابع آب نیز به اندازه کافی وجود دارد.

وی توضیح داد: اکنون  برای سد شهید رجایی بیش از هفت کارکرد در حوزه های مختلف از جمله تامین آب کشاورزی ،تامین آب شرب؛ پرورش ماهی ، گردشگری ، تولید انرژی برق‌آبی و همچنین کنترل سیلاب مدنظر قرار گرفته است و امسال از سه نیروگاه تجدیدپذیر در پایین دست سد رجایی بهره برداری شده است که این نیروگاه ها بر اساس نگاه اقتصاد مقاومتی و استفاده چندگانه از آب توسط بخش خصوصی ساخته می شوند.

نیروی برق آبی گسترده ترین شکل استفاده از انرژی های تجدیدپذیر محسوب می شود.این نوع نیروگاه ها در مقیاس بزرگ بیشتر از ۱۰ مگاوات در اطراف سدها  و نیروگاههای کوچک کمتر از ۱۰ مگاوات در مسیر رودخانه ها احداث می شود.

در حال حاضر استان مازندران دارای ۲ سد بزرگ شهید رجایی ساری و البرز در سوادکوه و ۶ سد کوچک با ظرفیت ذخیره ۳۵۰ میلیون مترمکعب و ۸۰۰ قطعه آببندان در سطح ۱۷ هزار هکتار با ظرفیت ذخیره ۳۷۰ میلیون متر مکعب است که نقش مهار آب سطحی استان را دارند.