قاچاق محصول ناترازی است/ رشد ۵۰ درصدی قاچاق سوخت در ۳ سال اخیر

به گزارش خبرنگار اقتصادی مجله خبری انرژی و نفت، معضل قاچاق سوخت منحصر به ماهها و سال‌های اخیر نیست بلکه در دو دهه اخیر سال های اخیر به دلیل اختلاف قیمت داخلی آن با نرخ های منطقه شدت یافته به طوری که گفته می شود روزانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون قاچاق سوخت که حجم آن را گازوئیل تشکیل می دهد، از کشور قاچاق می شود.

به تازگی رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا اعلام کرده است که در ۹ ماهه امسال بیش از ۲۱۷ میلیون لیتر انواع فرآورده‌های نفتی کشف شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۶۱ درصدی دارد؛ در این مدت ۲۵ هزار و ۱۵۰ فقره پرونده برای متهمان تشکیل شده و ۲۲ هزار و ۳۴۵ دستگاه خودروی توقیف شده اند.

مسعود پزشکیان رئیس جمهور در جلسه ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز قاچاق سوخت را نشان یک فاجعه و گواه ناکارآمدی دانسته و گفته است: برای بنده نه حتی به عنوان رئیس جمهور، بلکه به عنوان یک شهروند ایرانی نیز به هیچ وجه قابل قبول نیست که بگویند از چرخه‌ای که تولید و توزیع آن در دست خود ماست، روزانه بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتر سوخت قاچاق می‌شود.

رئیس جمهور برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای حل این مشکل را نیز ناکارآمد توصیف کرد و با تاکید بر اینکه باید ظرف مدت کوتاهی راهکارهای عملیاتی موثر برای رفع این معضل طراحی کنیم، افزود: وقتی چنین حجمی از سوخت قاچاق می‌شود و نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم، آیا مردم از ما می‌پذیرند که برای مدیریت مصرف انرژی، گاز و برق صنایع را قطع کنیم.

خبرگزاری جمهوری اسلامی (مجله خبری انرژی و نفت) با هدف بررسی ابعاد موضوع قاچاق سوخت در نشستی با کارشناسان بخش انرژی به بررسی آن و راهکارها پرداخت؛ احسان ثقفی رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت(استصنا) و حمیدرضا صالحی رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی که در این میزگرد حضور یافتند، معتقدند که بروز ناترازی در بخش انرژی، ابعاد اقتصادی آن بیش از گذشته عیان کرده است.

مشروح این میزگرد به شرح زیر است:

ناترازی انرژی، قاچاق سوخت را عیان کرد

احسان ثقفی رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت(استصنا) در این باره گفت: اکنون که با ناترازی انرژی روبرو هستیم، به پدیده مذموم قاچاق پی برده ایم زیرا وقتی به آمار و ارقام میزان قاچاق سوخت نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که این پدیده مربوط به امسال یا سال گذشته نیست و سال ها این پدیده وجود دارد اما آنچه که سبب شده این روزها بیشتر به قاچاق توجه شود ناترازی انرژی است.

وی با طرح این پرسش که چرا قاچاق ایجاد می شود، اظهار داشت: قاچاق ناشی از ناترازی است؛ ناترازی اقتصادی، ناترازی در تولید، ناترازی در قیمت ارز، ناترازی در تدوین آیین نامه ها و قوانین و ناترازی در اجرای قوانین سبب می شود عده‌ای به دنبال راه‌های خلاف برای به دست آوردن درآمد هستند، در این مسیر قدم بردارند.

ثقفی با بیان اینکه پدیده قاچاق به تدریج شکل گرفته و اکنون عارضه خود را نشان داده است، افزود: حال باید پرسید چرا از همان روزهای نخست شکل گیری پدیده قاچاق به آن توجه نشده و اکنون که تبدیل به بحرانی جدی شده توجه‌ها را به خود جلب کرده است؟

عضو هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران تاکید کرد: ناترازی های اخیری که در حوزه انرژی پیش آمد، سبب شد صدای اعتراض‌ها بلند شود و به دنبال راهکار برای رفع آن باشند.

بازنگری در قیمت دستوری ارز به حل قاچاق کمک می کند

ثقفی گفت: برای مقابله با قاچاق سوخت باید فراتر از یک سازمان و دستگاه عمل کرد و بایستی آن را ریشه‌ای دید؛ اینکه چه چیزی باعث می شود برخی به قاچاق از هر نوع از جمله سوخت روی بیاورند، عامل اصلی است و در مرحله بعد باید راههای حل این معضل را بررسی کرد.

وی به سیاست نرخ دستوری ارز اشاره کرد و آن را یکی از عوامل بروز ناترازی در اقتصاد ایران از جمله حوزه انرژی برشمرد و گفت: رفع معضل قاچاق به اقدامات وسیعی از بازنگری در قیمت دستوری ارز تا آماده‌سازی زیرساخت ها نیاز دارد.

ترمیم قیمت؛ راهکار دومی که جای بحث دارد

رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت (استصنا) یکی از راهکارهایی که مطرح می شود را نزدیک کردن قیمت داخلی سوخت به قیمت جهانی دانست و ادامه داد: اما اینکه آیا این راهکار شدنی است یا نه، جای بحث دارد و برای این کار باید تمام تمهیدات را همزمان دید.

ثقفی با تاکید بر اینکه افزایش قیمت سوخت به تنهایی راه حل نیست، خاطرنشان کرد: باید پیش بینی کنیم که چگونه شرایط را برای رساندن قیمت‌های سوخت و انرژی به قیمت‌های جهانی یا حداقل فوب خلیج فارس مهیا کنیم اگر توانستیم همه زنجیره را آماده کنیم می توانیم قیمت سوخت را افزایش دهیم.

وی خاطر نشان کرد: وقتی قاچاق سوخت منافع زیادی برای قاچاقچی به همراه دارد، ما هر کاری کنیم این امر ادامه خواهد داشت؛ لذا بایستی قیمت را تعدیل کرد ولی برای تعدیل قیمت بایستی بقیه پارامترها را هم مدنظر قرار داد.

سوخت نیروگاهها را هم قاچاق کردند

در ادامه حمیدرضا صالحی رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی گفت: اینکه چرا امسال مسئله قاچاق سوخت پررنگ تر شد و اهمیت پیدا کرد، بروز خاموشی ها در حوزه برق بود؛

وی ادامه داد: سوخت اول نیروگاههای کشور گاز است اما همواره برای فصل زمستان در مخازن برای ۳۰ تا ۴۰ روز گازوئیل ذخیره می شود که امسال حجم این ذخایر به شدت کاهش یافت و از آنجا که در زمستان کسری گاز داریم، خاموشی پدید آمد.

رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی افزود: خاموشی‌ها سبب شد تا کاهش گازوئیل تحویلی به نیروگاهها علت یابی شود و متوجه شدند حتی گازوئیلی که می بایست به نیروگاه می رفت، از طریق قاچاق سوخت به خارج از کشور فرستاده می شود.

صالحی با اشاره به اینکه اکنون هر لیتر گازوئیل ۳۰۰ تومان در جایگاههای سوخت عرضه می شود، به این نکته اشاره کرد که قیمت گازوئیل قاچاق ۳۰ برابر نرخ آن در جایگاههای سوخت است و با نرخ های بالا خرید و فروش می شود.

وی در باره اثر راه اندازی سامانه‌ای مانند سپهتن بر کاهش قاچاق خاطرنشان کرد: سامانه ها و راهکارهای اینچنینی هر کدام در یک مقطع زمانی جواب می دهند و راهکار دائمی نیستند.

انحراف در حکمرانی انرژی

رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی گفت: دو دهه گذشته موضوع قاچاق سوخت به فراموشی سپرده شده بود یعنی حکمرانی انرژی بعد از برنامه سوم و شروع برنامه چهارم تغییر کرد و مسائل و پیش بینی هایی که ما به عنوان بخش خصوصی کرده بودیم که اتفاق می‌افتد، از هر دولت به دولت بعد واگذار شد.

صالحی ادامه داد: در دوره‌ای درآمدهای ارزی و نفتی کشور به قدری بالا بود که هدر رفت منابع از طریق قاچاق به چشم نمی‌آمد و به همین دلیل قاچاق سوخت مسئله اصلی کشور نبود.

رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی با یادآوری اینکه در یک برهه زمانی اعلام شد که یک خط لوله از دریا داخل لنجی شده و از آنجا قاچاق می شد و بر اثر جابجایی مسئولان این موضوع افشا شد، گفت: این امر نشان می دهد موضوع قاچاق از گذشته وجود داشته اما اکنون بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

اصلاح قیمت ابزاری موثر

صالحی در خصوص اصلاح قیمت و اثر آن بر کاهش قاچاق این سوال را مطرح کرد که آیا در شرایط فعلی می توان به سمت قیمت گذاری آنی و شوک و راهکار قیمتی رفت؟

وی با تاکید بر اینکه اصلاح قیمت کار ساده‌ای نیست، گفت: قدر مسلم باید از این به بعد مسئولان دولتی به این نکته برسند که باید برای این موضوع فکری کنند و راه حلی بیابند و دوباره کار عقب انداخته نشود.

رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی گفت: البته استفاده از سامانه ها در جای خود و زمان خود نوعی دور زدن موضوع به شمار می روند و غیر از ابزار قیمت، راهکار موثری نیستند.

رانت؛ عامل قاچاق

صالحی گفت: وقتی شما رانتی را در اقتصاد توزیع می کنید، بدون شک به عامل فساد و قاچاق تبدیل می شود؛ باید هر سال از میزان رانت کم کرد تا قاچاق هم کم شود.

وی درباره اینکه باید چکار کنیم گفت: اولا که ریشه اش مشخص است تبعین عوامل و راه کارها مشخص است که ناشی ازحکمرانی نامناسب در حوزه انرژی است و باید تصمیم های جدی و درست گرفت.

رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی ورود رئیس جمهور به این موضوع را بسیار مثب ارزیابی کرد و گفت:موضع گیری شان در رابطه با قاچاق می تواند یک نقطه شروع تلقی شودکه یک اراده ای برای اصلاح ایجاد شده والبته مردم با وجود عقب ماندگی ها همراهی خواهند کرد به شرط آنکه صداقت و گزارش کار و خروجی سیاست ها را حس کنند که به نفع خود انها است .

بخش خصوصی توانمند راهی برای اصلاح

رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت(استصنا) در خصوص نقش بخش خصوصی در این زمینه گفت: هرکجا بخش خصوصی واقعی و عالم به کار پای کار بوده و میدان به آن داده اند، قطعا توفیقاتی را شاهد بوده ایم؛ اگر می‌خواهند سازمانی، کمیته ای، تشکلی یا نهادی ایجاد شود در این خصوص حتما باید بخش خصوصی مناسب و متخصص کار پای کار بیاید اگر می خواهیم کار نتیجه داشته باشد.

ثقفی با تاکید بر اینکه باید نگاه واقعی به قاچاق داشته باشیم، اظهار داشت: گاهی شاهدیم که نیروی انتظامی سوخت مورد نیاز یک تولیدکننده که کمتر از ۲ هزار لیتر است را به عنوان قاچاق توقیف می‌کند اما قاچاق ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتری سوخت دیده نمی شود؛ این بدان معنی است که این قاچاق ساختار دارد و سازمان یافته است.

اعتماد سازی نخستین گام برای برخورد با قاچاق

رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت(استصنا) نخستین قدم برای ریشه کن کردن قاچاق با کمک مردم را اعتماد سازی برشمرد و در این زمینه به پویش ۲ درجه کمتر اشاره کرد و گفت:‌ مردم به طور نسبی مردم همراهی کردند چون احساس کردند رئیس جمهور صادقانه حرف می زند؛ پس باید موضوع صادقانه مطرح و ریشه یابی شود تا مشخص شود این مقدار سوخت قاچاق از کجاست.

توانمندسازی جامعه راهکار کاهش قاچاق

ثقفی گام دوم برای افزایش قیمت که یک راه حل اصولی است را افزایش تاب آوری و توانمند سازی مردم دانست و خاطرنشان کرد: اگر تاب‌آوری مردم افزایش یافت آن موقع می‌توان قیمت سوخت را هم به طور پلکانی افزایش داد.

وی با بیان اینکه دولت‌ها دچار یک حلقه بسته شده‌اند، گفت: ما از این دولت می خواهیم که شفاف با مردم صحبت کند و یک گام تاب آوری را افزایش دهد البته خیلی با ظرافت که خود باعث تورم نشود و یک گام قیمت را اصلاح کند.

رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت(استصنا) ادامه داد: ما یک زنجیره ناقصی داریم که همه اش ناتراز است دست به هرکدام زده شود نظم دیگری به هم می خورد لذا باید این زنجیره را همزمان با یک برنامه درستی ارتقا داد.

ثقفی افزود: تاب آوری و توانمند سازی، معرفی قاچاقچی و نهایتا افزایش قیمت راهکارهایی است تا از قاچاق جلوگیری کند.

وی علت ایجاد قاچاق را وجود منافع مالی برشمرد و گفت: زمانی که سوختی را به یک قیمت خریداری کرده و در جای دیگر سود ۱۰ برابری داشته باشد متوجه می شوید که چه سود سنگینی دارد و همین قاچاق را جذاب تر کرده است.

رشد ۵۰ درصدی میزان قاچاق در سه سال اخیر

رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت(استصنا) ادامه داد: میزان قاچاق در این سه سال اخیر ۵۰ درصد افزایش یافته است که این افزایش ۵۰ درصدی دلیل اصلی آن مطابقت دارد با افزایش قیمت ارز پس برای قاچاق چی شیرین شده که این کار را انجام دهد باید جلوی این کار را گرفت.

ثقفی ادامه داد: اینکه گفته شود مصرف کم شود، مگر چقدر مصرف اثرگذار است؛ ما سرانه مصرف کشورمان نسبت به اروپا که خود وارد کننده انرژی است ، پایین تر است؛ اینکه مردم کمتر مصرف کنند راهکاری موردی و مُسکن موقت است.

وی افزود: باید همه چیز باهم دیده شود تا حل شود؛ اگر برای اینکار نه یک سازمان بلکه ۱۰ سازمان دیگر هم تاسیس شود، مسئله را حل نمی کند؛ عزم، باور، حرکت و از خودگذشتگی نیاز دارد و نیز فراهم کردن زمینه برای حضور بخش خصوصی دلسوز و متخصص و متعهد ضروری است.

ضرورت واقعی شدن قیمت سوخت در مرزها

رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی درباره راهکار سریع حل معضل قاچاق گفت: باید در مرزهای غربی و شرقی قیمت سوخت سریعتر واقعی شود و کارت های خاص برای مردم این مناطق در نظر گرفت.

صالحی ادامه داد: همچنین باید میزان سوختی که به مناطق مرزی می رود، رصد شود.

رئیس هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی افزود: باید معضل قاچاق حل شود وعلاوه بر آن مصرف داخلی هم بهینه شود ۱۲۰ میلیون لیتر مصرف داخلی زیبنده نیست.