وابستگی ۸۰ درصدی ۸ استان کشور به منابع آب زیرزمینی چه تبعاتی دارد؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی مجله خبری انرژی و نفت، سفره‌های آب زیرزمینی از مهم‌ترین منابع پایدار آبی کشورمان به شمار می‌روند که طی سال‌های بسیار متمادی شکل‌گرفته و قوام یافته‌اند.

در سال‌های اخیر به دلیل کاهش بارش‌ها و ازدست‌رفتن بسیاری از منابع سطحی آب برای تأمین بخشی مهم از نیازهای آبی کشور استفاده از منابع آب زیرزمینی شدت بیشتری یافته است.

منابع آب زیرزمینی کشور، جزو ذخایر استراتژیک محسوب شده و  نقش اساسی و حداکثری در تأمین مصارف آب دارند و این در حالی است که در دهه‌های گذشته حدود ۱۳۶ میلیارد مترمکعب از این ذخایر غیر قابل تجدیدپذیر مصرف شده است.

باتوجه‌به مخاطره‌های ناشی از کسری مخزن، طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی در سال ۱۳۹۳ تصویب و از همان سال، اجرای آن شروع شد، البته محدودیت‌های موجود در کشور نشان می‌دهد، امکان تحقق همه اهداف پیش‌بینی شده با این روند فراهم نیست.

معاون حفاظت، بهره‌برداری و امور اجتماعی حوضه آبریز فلات مرکزی و شرقی کشور پیش‌تر گفت: طی سال‌های گذشته حدود ۱۳۶ میلیارد مترمکعب از ذخایر استراتژیک و پس‌انداز آب‌های زیرزمینی کشور مصرف شده است.

تازه‌ترین گزارش شرکت مدیریت منابع آب نشان می‌دهد  حدود ۵۵ درصد از نیاز آبی کشور (شرب، صنعت و کشاورزی) از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود که این میزان برابر با حدود ۵۴ میلیارد مترمکعب در سال است.

بر اساس این گزارش از این حجم برداشت ۵۴ میلیارد مترمکعبی که سالانه از منابع زیرزمینی استحصال شده و به مصرف می‌رسد، حدود ۵۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب از چاه‌ها و حدود ۳.۵ میلیارد مترمکعب از قنوات برداشت می‌شود.

سهم کشاورزی از برداشت مستمر آب از چاه‌ها و منابع زیرزمینی بسیار زیاد است به‌طوری‌که از مجموع حدود ۵۴ میلیارد مترمکعب برداشت سالانه، حدود ۴۸.۳ میلیارد مترمکعب، در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.

درحالی‌که به طور متوسط در سراسر کشور، ۴۵ درصد از نیاز آبی از منابع سطحی و ۵۵ درصد از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود، اما وابستگی تأمین آب در برخی استان‌ها به منابع زیرزمینی به‌شدت زیاد است.

در ۱۷ استان کشور، بیش از ۶۰ درصد وابستگی به منابع زیرزمینی در تأمین آب وجود دارد که از این ۱۷ استان، در ۸ استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، فارس، یزد، هرمزگان، البرز و همدان وابستگی به منابع زیرزمینی در تأمین آب موردنیاز، بیش از ۸۰ درصد است.

براساس این گزارش ۶۴ درصد جمعیت کشور در این ۱۷ استان به سرمی برند که کسری تجمعی آبخوان های این استان ها ۹۴ درصد کل کشور را تشکیل می دهد.

همچنین کسری سالانه مخازن آب های زیرزمینی این ۱۷ استان ۷۵ درصد و کل برداشت از سفرهای زیرزمینی هم در آنها ۶۷ درصد کل کشور است.

۷۴ درصد آب شرب در این استان ها از منابع زیرزمینی تامین می شود.

به اعتقاد کارشناسان برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی تشدید فرونشست زمین را به دنبال دارد و از طرف دیگر به خشکسالی عمق بیشتری می‌دهد

کمبود منابع آب زیرزمینی در حال حاضر یکی از بحران‌های زیست‌محیطی در کره زمین است، در ایران حدود ۶۰۹ آبخوان وجود دارد که شرایط ۳۰۰ مورد آنها بحرانی است و حدود ۵۰ آبخوان هم در آستانه ممنوعیت هستند که در مجموع نشان‌دهنده یک وضعیت منفی در دشت‌های کشور است.

فعالان بخش حفاظت از منابع طبیعی بر این باورند که نوسانات سطح آب زیرزمینی ما را به این سمت هدایت می‌کند که برنامه‌ریزی مدیریت آب، نیازمند یک بازنگری اساسی است، در تأکید کاهش سطح آب زیرزمینی می‌توان یادآور شد که درگذشته سطح آب زیرزمینی در عمقی بین پنج تا هفت متری سطح زمین بود و اینک با افت شدید به عمق ۵۰ تا ۶۰ متری رسیده است.

وضعیت آب زیرزمینی کره زمین روزبه‌روز به دلیل مقدار زیادی که در اراضی کشاورزی برداشت می‌شود، زمینه‌ساز ایجاد بحران‌های خشکسالی و افزایش بیابان‌ها شده و فرسایش بادی و خاکی برای ریزگردها فراهم کرده است.