به قول سیاسی‌ها، پارسال کف مطالبات مردم در مورد برخوردار بودن از نعمت برق، اجرای درست جدول خاموشی‌ها بود؛ یعنی قطعی برق همان زمان اعمال شود که اعلام شده است. مردمی که قطعی برق، زندگی معمولشان را مختل و کسب و کارشان را تهدید کرده بود، در روزهای میانی تیرماه، گاه در مقابل اداره‌های برق تجمع می‌کردند و انتظارشان را اینگونه بیان می‌کردند «اگر افزایش مصرف و مازاد تقاضا به هر دلیلی در کوتاه‌مدت جبران نمی‌شود، حداقل به برنامه اعلام‌شده خاموشی‌ها پایبند باشید».
افزایش یک هزار مگاواتی پیک، در تابستان ۱۴۰۱
در روزهایی که از تابستان ۱۴۰۱ گذشته، پیک یا همان اوج نیاز مصرف بیش از یک هزار مگاوات نسبت به پارسال افزایش یافته است.
اوج نیاز مصرف در سال گذشته ۶۷ هزار و ۱۲ مگاوات بود که این رقم امسال – که ۲۱ تیرماه ثبت شده – به ۶۸ هزار و ۱۰۷ مگاوات رسید؛ البته این رکورد در حالی ثبت شده که هنوز دو ماه تا پایان تابستان باقی‌مانده و ممکن است با گرم‌تر شدن هوا، این رکورد باز هم شکسته شود.
در روزهایی که از تابستان ۱۴۰۱ گذشته، پیک یا همان اوج نیاز مصرف بیش از یک هزار مگاوات نسبت به پارسال افزایش یافته است.اوج مصرف در سال ۱۳۹۶ حدود ۵۵ هزار و ۴۴۲ مگاوات بود که در سال ۱۳۹۷ به ۵۷ هزار و ۹۸ مگاوات و در سال ۱۳۹۸ به ۵۷ هزار و ۶۸۱ مگاوات رسید.
پیک مصرف در سال ۱۳۹۹ باز هم افزایش یافت و به ۵۸ هزار و ۲۴۵ مگاوات رسید اما این روند ملایم افزایش مصرف که حدود یک تا دو هزار مگاوات در سال بود، در سال ۱۴۰۰ شدت پیدا کرد و با افزایش حدود ۱۰ هزار مگاواتی به ۶۷ هزار مگاوات رسید.
سبد تولید برق در ایران
اما مهمترین عوامل خاموشی‌ها در سال گذشته چه بود؟ و چه شد که امسال آن روند تغییر کرد و دیگر شاهد خاموشی‌های گسترده‌ی پارسال نبودیم؟
در سال گذشته فهرستی از عوامل از جمله افت تولید برقابی‌ها به دلیل خالی شدن مخازن سدها، فعالیت ماینرها، افزایش دمای هوا و … به عنوان مهمترین دلایل خاموشی‌های گسترده بیان می‌شد اما یکی از مسایل مهم، عقب بودن سال‌های پیاپی از برنامه افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها بود که کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت.
در کشور ما به طور کلی ۶ نوع نیروگاه به تولید برق می‌پردازد؛ نیروگاه‌های برقابی (با سهم ۱۴.۳ درصد)، نیروگاه‌های دیزلی و تجدیدپذیر (با سهم ۱.۴ درصد)، نیروگاه بخاری (با سهم ۱۸.۶ درصد)، نیروگاه گازی (با سهم ۲۸.۱ درصد) نیروگاه‌های سیکل ترکیبی (با سهم ۳۶.۵ درصد) و نیروگاه اتمی (با سهم ۱.۲ درصد). بنابراین، بیشترین سهم را نیروگاه‌های سیکل ترکیبی (۳۶.۵ درصد)، گازی (۲۸ درصد)، بخاری (۱۸ درصد) – یعنی نیروگاه های حرارتی – و برقابی‌ها (۱۴ درصد) دارند.
بنابر این، به طور معمول بیش از ۸۳ درصد از برق کشور در نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود و در کنار نیروگاه‌های برقابی که به لحاظ سرعتِ وارد مدار شدن از مزیت بیشتری نسبت به سایر نیروگاه‌ها برخوردار است، دو منبع اصلی تولید برق کشور را به خود اختصاص می‌دهند.
در کشور به طور کلی ۶ نوع نیروگاه به تولید برق می‌پردازد؛ بیشترین سهم را نیروگاه‌های سیکل ترکیبی (۳۶.۵ درصد)، گازی (۲۸ درصد)، بخاری (۱۸ درصد) – یعنی نیروگاه های حرارتی – و برقابی‌ها (۱۴ درصد) دارند.افزایش ظرفیت تولید در نیروگاه‌های حرارتی
در حالی در برنامه ششم توسعه مقرر شده بود که شاهد افزایش پنج هزار مگاوات ظرفیت تولید برق کشور در سال باشیم اما این رقم به‌طور متوسط در ۱۰ سال گذشته حدود دو هزار و ۵۰۰ مگاوات بود و حتی گاهی این رقم به کمتر از دو هزار مگاوات نیز رسید.
در این زمینه، بر اساس گزارشی که شرکت نیروی برق حرارتی – از شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو – ارایه کرده، برای توسعه ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی و کمک به کاهش خاموشی‌ها در تابستان، برنامه افزایش پنج هزار و ۳۰۰ مگاواتی ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی برای دوره اوج بار امسال در دستور کار قرار گرفته است.
بر اساس این گزارش، بخش عمده این افزایش ظرفیت از طریق احداث ۲۸ واحد نیروگاهی به ظرفیت چهار هزار و ۲۷۰ مگاوات عملیاتی خواهد شد که تاکنون ۱۵ واحد آن به ظرفیت دو هزار و ۶۸۲ مگاوات به بهره‌برداری رسیده است.
علاوه‌برآن، حدود یک هزار و ۱۱۳ مگاوات برنامه افزایش توان عملی واحدهای گازی و سیکل ترکیبی و رفع محدودیت نیروگاه‌های بخاری در دستور کار قرار گرفت که تاکنون ۷۵۴ مگاوات از این برنامه تحقق‌یافته و ۳۵۹ مگاوات دیگر هم در روزهای آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.
بر این اساس، در راستای طرح‌های افزایش توان تولید برق برای روزهای اوج مصرف تابستان امسال، تاکنون بیش از سه هزار و ۴۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق حرارتی کشور افزوده شده است و بقیه ظرفیت پیش‌بینی شده در این بخش نیز تا پایان تابستان عملیاتی خواهد شد.
شرکت برق حرارتی همچنین اعلام کرد، امسال برای نخستین‌بار بیش از ۹۴ هزار مگاوات برنامه تعمیرات و آماده‌سازی نیروگاه‌های حرارتی را پیش از شروع خردادماه و پیک مصرف برق تابستان به پایان رسانده است.
تامین همزمان مصارف آب در بخش کشاورزی و شرب با تولید برق‌آبی
یکی از مهمترین دلایل خاموشی‌ها در سال گذشته، کاهش بارندگی‌ها و افت ۵۰ درصدی مخازن سدها برای تولید برق از نیروگاه‌های برقابی بیان شد؛ البته روایت تائید نشده‌ای هم در سال گذشته وجود داشت مبنی بر اینکه، تکرار سیل ۱۳۹۹ به نادرستی پیش‌بینی شده بود و به همین دلیل، بخشی از منابع سدها با هدف مدیریت سیل خالی شد اما هیچ بارش یا سِیلی، جای خالی آب رها شده را پُر نکرد.
به هر حال، دلیل کمبود منابع مخازن سدها در سال گذشته هر چه بود، وزارت نیرو امکان تولید برق از نیروگاه‌های برقابی را از دست داد و به این ترتیب، حدود ۸ هزار مگاوات از برق تولیدی نیروگاه های برقابی از مدار خارج شد.
امسال اما گزارش بارندگی‌ها بیانگر این است که ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور از اول مهر تا ۲۰ تیر سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ معادل۱۸۶.۶ میلیمتر بوده است. این مقدار بارندگی نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (۱۴۷.۲ میلیمتر) ۲۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
علاوه بر افزایش بارش‌های سال آبی جدید، جدول آمار بهره‌برداری از سدهای مخزنی کشور نشان می‌دهد که روند ورودی سدها امسال نسبت به سال گذشته چهار درصد افزایش داشته اما خروجی ۲۱ درصد کمتر شده است. البته این آمار که توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران ارایه شده، کل سدهای کشور را شامل می‌شود، و نه فقط سدهایی که مجهز به نیروگاه هستند.
«دلیل کمبود منابع مخازن سدها در سال گذشته هر چه بود، وزارت نیرو امکان تولید برق از نیروگاه‌های برقابی را از دست داد و به این ترتیب، حدود ۸ هزار مگاوات از برق تولیدی نیروگاه های برقابی از مدار خارج شد.فیروز قاسم‌زاده» سخنگوی صنعت آب کشور در این زمینه به پژوهشگر مجله خبری انرژی و نفت گفت: امسال با برنامه‌ریزی صورت گرفته در خصوص مدیریت منابع و مصارف سدها، تامین مصارف آب در بخش کشاورزی و شرب توامان با تولید برق‌آبی صورت گرفت؛ به طوری که هر دو بخش با حداقل مساله و مشکل کار را پیش ببرند. امید است که با توجه به وضعیت مخازن در ادامه سال آبی امکان مدیریت مناسب هر دو بخش فراهم باشد.
سخنگوی صنعت آب بیان کرد: وزارت نیرو از سال گذشته تلاش خود را به‌کار گرفت تا تابستان امسال بدون قطعی آب و برق عبور کنیم. بر همین اساس تلاش شد با تنظیم یک برنامه و در نظر قراردادن وضعیت بارش‌های کشور، منابع و مصارف مدیریت شوند و این برنامه هر هفته مورد بازبینی قرارمی گیرد تا نواقص احتمالی برطرف شود.
او اضافه کرد: با هماهنگی‌های انجام شده بین بخش آب و برق، تاکنون مشکلی در تأمین برق توسط نیروگاه‌های برق‌آبی رخ نداده است و پیش‌بینی می‌شود با همین میزان ذخایر آبی که وجود دارد، هم مصارف شرب و کشاورزی تامین و هم از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی برای تولید برق استفاده شود.
